Sporda Tüketici Davranışı

Tüketim ve Spor Tüketimi Kavramı

Tüketim, bireyin yaşamı içerisinde gerçekleştirdiği en temel eylemlerden biridir. Tüketim, en genel h âli ile bireylerin maddi, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak, isteklerini yerine getirmek amacı ile bir ürünü edinmesi -satın alması, kullanması, elden çıkarması ya da yok etmesi ile ortaya çıkan değerler bütünü olarak tanımlanmaktadır. Sosyal ve biyolojik olarak insan yaşamının bir parçası h âline gelen tüketim kavramı, gerek psikolojik gerekse de maddi olarak birçok farklı unsuru barındırmaktadır.

Tüketici davranışları ilk dönemlerde yalnızca satın alma sırasında tüketiciler ile üreticiler arasındaki etkileşimi ifade ederken; gelişen pazarlama anlayışları ile birlikte devam eden -süreklilik gösteren bir süreç olarak ele alınmaya ve bu anlayış ile yönetilmeye başlanmıştır. Farklı bir ifade ile tüketici davranışlarının bir mal ya da hizmetin parasının ödenmesi ile ortaya çıkan bir davranış ile sınırlı olmadığı gerçeği kabul edilmiştir. Bu ve benzeri durumlar tüketim kavramına yönelik farklı teorilerin ve yaklaşımların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Sporda tüketim kavramı, bireylerin sporu nasıl deneyimlediği, takipçilerinin sporu günlük yaşamlarında ve tüketim alışkanlıklarında nasıl konumlandırdığına dair detaylı unsurları barındırmaktadır. Bu noktada bireylerin spor tüketimleri kapsamında var olan ya da potansiyel tercihleri ile birlikte spor tüketimine katılımları süresince sergiledikleri davranışları ya da eğilimlerin belirlenebilmesi de sporda tüketici davranışları açısından önemlidir. Spor ve spor tüketimi, birçok insanın hayatında oldukça önemli bir konumda yer alırken; bazı insanlar için önemli olmayabilir. Ne var ki günümüzde hemen her birey doğrudan ya da dolaylı olarak spor tüketimi gerçekleştirmekte ve spor tüketicisi konumuna gelmektedir. Bu noktada aktif ya da üst düzey spor yaşantısı içerisinde satın alınan spora ilişkin her bir mal ya da hizmet spor tüketimi içerisinde değerlendirilirken; aktif ya da üst düzey spor ilgilenimi olmayan bireyler de bir spor müsabakasını yerinde ya da televizyondan izleyerek, bir spor ayakkabısı giyerek spor tüketicisi olabilmektedir.

Tüketim Türleri

Tüketim türleri birçok farklı disiplin tarafından incelenmekte ve bireylerin tüketim kalıplarına yönelik farklı çalışmalar yürütülmektedir. Bireylerin tüketim davranışlarını anlamlandırma çabalarının birer ürünü olan bu çalışmalar geçmişten günümüze gelinceye kadar geçen süreç içerisinde güncel olarak ele alınmıştır. Hızla değişen ve gelişen çevre şartları ile birlikte tüketicilerin de istek ve ihtiyaçlarının farklılaştığı, bununla beraber karmaşık bir yapıya sahip olan insan yaşamının ve tüketim yapılarının bu değişimin içerisinde demografik, psikolojik, sosyolojik ve kültürel olarak etkilendiği ifade edilebilir. Tüketicilere yönelik bir devrim niteliğinde ifade edilen bazı değişimler, tüketim türleri arasındaki sınırların giderek daha belirsiz bir hâle gelmesine yol açmasına rağmen bugüne kadar gerçekleştirilmiş sınıflandırma çalışmalarında temel olarak “basit tüketim” ve “karmaşık tüketim” türleri üzerinde durulmaktadır. Bu temel tüketim türleri kendi içerisinde de farklı tüketim tiplerini içermektedir.

Sporda Tüketici Davranışları

Bilgi teknolojileri ve yeni medya teknolojilerinde yaşanan değişimler ile birlikte kitle iletişim araçlarının dijitalleşmesi tüketici davranışlarının da aynı doğrultuda değişmesine neden olmuştur. Özellikle online alışveriş imkanları, internet reklamları, çeşitli dijital içerikli spor yayınları, spor programlarında dijital reklamların kullanılması ve benzeri yeni teknolojiler söz konusu değişimlere örnek olarak gösterilebilir.

Tüketici davranışları tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarının karşılanması beklentisinde oldukları mal ve hizmetlerin aranmasında, satın alınmasında, kullanılmasında değerlendirilmesinde ve aynı zamanda elden çıkarılmasında sergilenen zihinsel, duygusal ve fiziksel aktiviteleri ifade etmektedir. Tüketici davranışlarını ilişkin çalışmaların temeli, tüketicilerin sahip oldukları para, zaman, enerji ve benzeri unsurları nasıl kullandıkları ya da harcadıklarına yönelik aldıkları ya da aldıkları kararlar ile bu kararlara ilişkin tüm süreçleri kapsamaktadır.

Sporda tüketici davranışları, en genel h âli ile sporla doğrudan ya da dolaylı ilişkisi olan mal ya da hizmetlere yönelik gerçekleşen tüketim davranışları olarak tanımlanabilir. Sporda tüketici davranışları kapsamında spor tüketicilerinin spor ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olduğu ürünlere yönelik satın alma öncesi süreçten başlayarak, satın alma -edinme ve satın alma sonrası süreçlerinin bütününü nedenlerine bağlı olarak incelemektedir.

Geçmişten günümüze gelinceye kadar yaşanan değişimler ve gelişmeler spor tüketicilerinin birbirinden farklı tutum ve davranışlar sergilemesine ve bu doğrultuda spor tüketici davranışlarının belirlenmesi sürecinin daha da karmaşık bir hale gelmesine de neden olmuştur. Bu noktada sözü edilen karmaşık süreci daha anlaşılabilir kılmak, aynı zamanda spor tüketicilerinin istek -ihtiyaçlarını belirleyebilmek ve karşılayabilmek adına spor tüketim modelleri oluşturulmuştur.

Spor tüketici davranışına ilişkin tanım daha geniş bir şekilde; bir spor ürünün ya da hizmetin kullanımdan önce, sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan psikolojik ya fiziksel tepkiler şeklinde ifade edilebilir. Psikolojik tepkiler, algılar, duygular ve spor deneyimine ilişkin değerlendirmeleri içerirken; fiziksel tepkiler, spor deneyimine bağlı uyarılma ve stresin fizyolojik reaksiyonlarını içermektedir. Spor tüketici davranışlarına yönelik araştırmaların kapsamının daha iyi anlaşılabilmesine olanak sağlamak için bu araştırmalarda cevap aranan soruların bilinmesi önemlidir.

Sporda tüketici grupları için genel olarak; aktif spor tüketicileri, pasif spor tüketicileri, somut spor ürünleri tüketicileri ve spor etknlik tüketicileri olmak üzere 4 farklı sınıflama söz konusudur.