Spor Ekonomisinde Pazar Yapısı

Pazar:

Genel olarak pazar; “arz ve talebin karşılaştığı ve buna bağlı olarak mal veya hizmetin fiyatının belirlendiği yer” şeklinde tanımlanır. Ürünleri üretip satmak isteyenler ile alıcıların bir araya geldikleri, kâr etme amaçlı ya da amaçsız mal ve hizmetin el değiştirildiği ya da fiyatının oluştuğu yer ya da koşullar pazarı oluşturmaktadır. Pazarlar, sınıflandırılmış belli ürünleri satın alma istekliliğine ve gücüne sahip gerçek ve tüzel kişilerden oluşmaktadır.

Spor Pazarı

Toplumdaki bütün sınıflarının spor ve rekreatif aktivitelere katılım imkânlarına sahip olması, fırsat eşitliğinin arttırılması gibi hususlar tüketici pazarını daha da genişletmiştir. Bu genişleme ise doğal olarak spor ekonomisinin büyümesini tetiklemiştir. Pazar kavramından hareketle spor pazarı; “spora özgü mal veya hizmetlerin arz ve talebinin karşılaştığı ve buna bağlı olarak mal veya hizmetin fiyatının belirlendiği yer” şeklinde tanımlanabilir.

Sporda Pazar Yapısı

Sporun özünde olan rekabet, aynı şekilde spor pazarında da mevcuttur. Bir işletmenin pazardaki fiyatlandırma gücü ne kadar çoksa piyasa o kadar az oranda rekabet ortamı sağlar. İşletmelerin fiyatlandırma üstündeki hâkimiyeti, faaliyette bulunduğu pazarın yapısı ile ilişkilidir. Sporda pazar yapısını incelerken iktisattaki dört temel piyasa yapısının sporun içinde de var olduğunu belirtmek gerekir. Söz konusu pazar modelleri; tam rekabet, tekelci rekabet, monopol ve oligopoldür.

Tam Rekabet

Tam rekabet modelinde, piyasada çok sayıda ürün/hizmet alan ve satanın varlığı söz konusudur. Bu modelde ürünler homojen yapıdadır. Yani ürünlerin benzer olduğu varsayılır. Bu yönüyle modelin oluşturduğu pazarda “ürün farklılaştırma” olayı mevzubahis değildir. Tam rekabet, ziraat alanındaki gibi tek tür olan benzer ürünlerin mevcut olduğu bir modeldir. Spor pazarında böyle bir durum geçerli değildir.

Tekelci Rekabet

Tekelci rekabet modelinde ürün farklılaştırma olayı, şirketlere fiyatlar üstünde çeşitli seviyelerde kontrol olanağı verir. Ancak, aynı olmamakla beraber benzer ürünü satan çok sayıda işletmenin mevcudiyeti ürünlerin tedarikine imkân verdiği için, fiyatları kontrol imkânı kısıtlıdır.

Monopol (Tekel) Pazar

Monopol, pazarın içinde faaliyet gösteren tek bir işletmenin var olduğu yapıyı ifade eder. Bu işletme, pazarda mutlak hâkimiyet sahibidir. Spordaki çoğu organizasyon katıksız olarak tekel pazarında faaliyet göstermektedir. Sporun farklı bir endüstriyel sektör olmasından dolayı, çoğu spor branşında direkt rekabet edecek işletme bulunmadığı için fiyatlandırma daha rahat yapılmaktadır.

Fiyat Farklılaştırması

Monopol piyasadaki önemli bir uygulama da fiyat farklılaştırmasıdır. Üretim maliyeti aynı olan bir ürünün tek bir işletme tarafından değişik tüketicilere farklı fiyatlardan satılmasına fiyat farklılaştırması denir. Fiyat belirleme konusunda gücü olan işletmeler, kazançlarını artırmak için fiyat farklılaştırmayı uygularlar. Bu durumda tekelci pazar yapısı, iki farklı pazarda aynı ürünü farklı fiyatlarla satmakla ve aynı ürünü tek fiyattan sattığı duruma göre daha fazla kazanç elde edebilmektedir.

Oligopol Pazar

Oligopol piyasalarda az sayıda işletme vardır ve bu işletmeler birbirlerine bağımlıdır. Oligopolistik işletmelerin stratejileri, yapılacak bir hamleye karşı rakip işletmelerin verecekleri potansiyel reaksiyonları hissetmelerine bağlıdır.

Oligopol Modelleri

Çeşitli tarzlardaki oligopolistik pazarları izah eden oldukça fazla sayıda modelleme vardır. Bu modellerden önemli olarak sayılabilecekler aşağıda verilmiştir. Bunlar;

• Dirsekli talep eğrisi
• Fiyat liderliği
• Gizli anlaşma
• Kartel
• Oyun teorisi modelleridir.