Fonksiyonel Hareket ve Değerlendirme

Motor gelişim yani hareket gelişimi, fiziksel gelişim ve organizmanın merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak gönüllü olarak hareket etme yeteneği. Motor gelişimi genel olarak büyük ve küçük motor gelişimi şeklinde iki gruba ayrılır. Başlıca motor gelişim, baş, gövde, kol, bacak hareketleri; küçük motor gelişim, elin parmak gelişimini, el manipülasyonunu, kavrama ve kavrama becerilerini gelişim olarak değerlendirir (Sevinç, 2005).

Temelde hareket, bir nesnenin sabit bir noktaya göre yer değiştirme durumu şeklinde tanımlanır. Biyolojik canlıların hareket durumlarını mekanik prensipler yolu ile açıklamaya ve değerlendirmeye çalışan bilimsel disipline biyomekanik denir (Hatze ve Mektup, 1974). Başka bir ifadeyle biyomekanik, fiziksel hareket durumlarının sayısal verilerle ifade edilerek analiz edildiği bir disiplin olarak tanımlanmıştır. Temel öğesi hareket olduğu için özellikle kendi ülkemizde hareket analizi terim anlamda sıklıkla biyomekanik ile eşanlamlı olarak kullanılmaktadır.

Sporcularda yoğun fiziksel aktivite döneminde yapılan fonksiyonel hareket, uygun miktarda stabilite (stabilite) ve hareketlilik (hareketlilik) gerektirir. İstikrar ve hareketlilik birbiriyle ilişki içindedir (Hamilton ve ark., 2002). Kinesiyoloji ve biyomekanik araştırmaları ile hareket sırasında kasların doğru çalışması hakkında bilgi verir. Kasların düzgün işlevini değiştirmek, bir hareketin işlevsizleşmesine neden olur. Bir sporcunun hareket biçimleri kötüyse, bu durum sporcunun performansını olumsuz yönde etkileyebilir ve sporcunun yaralanma riskini artırabilir (Kiesel ve ark., 2007).

Hareket gelişimi yönünden 3-7 yaş, temel hareketlerin (koşma, zıplama, zıplama, fırlatma, yakalama, tırmanma, topa vurma vb.) yapıldığı dönemdir. Bu hareketler beden eğitiminin temel unsurlarını oluşturur.

Okul öncesi dönemde çocuğa verilecek sistematik ve programlı hareket eğitimi, çocuğun çevresini tanımasına, sosyal ilişkilerini geliştirmesine, örgütlenmesine, iradesini kullanmasına, spor yapma alışkanlığı oluşturmasına, arkadaşlarına ve oyun kurallarına saygı duymasına yardımcı olur, işbirliği içinde hareket etmek vb. olumlu özelliklerinin geliştirilmesine katkıda bulunacaktır.

Fonksiyonel hareket analizine ilişkin test, kişinin fonksiyonel hareket sınırlarının evresini belirlemeyi, kas-iskelet sistemindeki yaralanmaları tahmin etmeyi ve temel hareket kalıplarını değerlendirmeyi ve bu bilgiyi antrenöre ve sporcuya aktarmayı sağlayan bir test protokolüdür (Lisman ve ark., 2018).

İnsanlara özgü durma-yer değiştirme, seviye değiştirme, itme-çekme ve döndürme olmak üzere 4 temel hareket söz konusudur (Cook vd., 2010). Söz konusu hareket gerçekleştirme düzeyleri bireyin fonksiyonel performans düzeyini ortaya çıkarmaktadır. Fonksiyonel performans düzeyini tespit edebilmek için hareketleri tek düzlemde uygulamanın doğru olmayacağı belirtilmiştir (Behnke, 2006). Aksine her bir düzleme ilişkin birbirinden ayrı hareketler gerçekleştirilerek topyekün bir değere ulaşılmalı ve kişinin fonksiyonel performansı bu değere göre değerlendirilmelidir (Bishop, 2008).

Fonksiyonel Hareket Taraması insan vücudundaki hareketliliği, stabiliteyi ve asimetrileri tespit edebilmek için dizayn edilmiştir. Hareket biçimlerini analiz ederek yaralanma riskini öngörür. Fonksiyonel hareket taramasında hareket biçimlerini test etmek için 7 test, ağrı durumlarını belirlemek için ise üç testten yararlanılır. Fonksiyonel hareket taraması yüksek düzeyde bir beceriye ihtiyaç duyulmayan hareketlerin kontrolünü analiz eder. Her bir test kendi içinde 0 ila 3 puan arasında değişen bir ölçek kullanılarak hesaplanır. En yüksek FHT test puanı 21'dir (Cook ve ark., 2010). Önceki bilimsel çalışmalar, toplam FHT puanı 14 puanın altında olan bireylerin, daha yüksek FHT puanı 14 olanlara göre yaralanma riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir (Kiesel, 2007).

Sporcuların hareketliliğini analiz etmek için fonksiyonel hareket taraması alanında sertifikalı uzmanlar tarafından kullanılmıştır (Verstegen & Williams, 2009). Hareketler kolay, uygulanması basit ve pratik bir yapıdadır (Cook ve ark., 2010). Hareket verimliliğini yüksek seviyede uygulayan sporcu, benzer hareketleri zayıf bir şekilde uygulayan sporcuya göre az enereji harcaması gerçekleştirir. Bu sepbeple verimli olmayan hareketlerin saptanması ve değerlendirilmesi fonksiyonel hareket taraması aracılığıyla belirlenir (Kreighbaum ve Barthels, 1996). Son dönemlerde sık kullanılan ve güvenirlik ve geçerlik çalışmaları Minick ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen Fonksiyonel Hareket Değerlendirme testi ile fonksiyonel sınırlamaların belirlenmesi mümkündür. ., 2010). Bu testteki hareketler, sırayla, Derin Çömelme, Yüksek Adım Atma, Bir Satır hamle, Omuz Hareketliliği, Aktif Düz Bacak Kaldırma, Gövde Stabilitesi push-up, Rotasyon Stabilitesidir.