Kırsal Sosyoloji: Köy ve Tarım

Kırsal sosyoloji, kentsel olanın dışında kalan tüm dinamikleri inceleyen sosyolojinin alt bir dalıdır. Alanda yapılan çalışmaların çoğu Avrupa temelli olsa da kırsal sosyolojinin ilk çalışmaları Amerika’da ortaya çıkmıştır. Zimmerman, Sorokin ve Bertrand gibi isimler bu alanın öncüleri olarak gösterilmektedir. Amerikan sosyoloji geleneği kırsal sosyolojiye özel bir önem vermektedir. Türkiye’de Behice Boran, Niyazi Berkes, Mübeccel Kıray gibi Amerikan sosyoloji geleneğini savunan sosyologlar da bu alana yönelmiştir. Niyazi Berkes’in “Bazı Ankara Köyler Üzerine Bir Araştırma”, çalışması ile Behice Boran’ın “Toplumsal Yapı Araştırmaları” başlıklı çalışması, kırsal sosyoloji için yol gösterici çalışmalar olarak yerini almıştır.

Hazırlanan bu bölümde belli dönemlerde geri planda kalan, bazı dönemlerde de önemi artan kırsal sosyolojiye dair bir tartışmaya yer verilmiştir. Kırsal sosyolojinin alanı ve temel sorunlarından yola çıkarak kısa bir tarihi açıklanmıştır. Aynı zamanda bu alanın Türkiye’deki serüvenine dair bilgi verilmiştir. Tüm bunların yanında kırsal sosyolojinin temel kavramları açıklanmış, bu alanda önemli bir yer tutan tarım ve hayvancılığın kırsal sosyoloji ve toplum için önemi üzerinde durulmuş ve kırsal alanda var olan sosyal yapıya dair tartışmaya yer verilmiştir.

Bu doğrultuda hazırlanan bu bölüm altı başlık altında ele alınmıştır. Birinci başlıkta kırsal sosyolojinin alanı ve karşılaştığı sorunlara dair bir tartışmaya yer verilmiştir. İkinci başlıkta kırsal sosyolojinin kısa bir tarihi verilmiş ve Türkiye'de kırsal sosyolojinin kısa bir serüvenine değinilmiştir. Üçüncü başlıkta kırsal sosyolojiye dair temel kavramlar açıklanmıştır. Dördüncü başlıkta kırsal alanın geçirmiş olduğu dönüşümün sebep ve sonuçları ele alınmıştır. Beşinci başlıkta kırsal sosyolojinin mihenk taşları olan tarım ve hayvancılık konusu tartışılmıştır. Son olarak da kırsal alanın sosyal yapısı hakkında bilgi verilmiştir. Aşiret, ağalık ve şeyhlik gibi kavramlar açıklanarak kırsal alan ve kırsal sosyoloji içerisindeki yeri belirlenmiştir.

Türkiye’de özellikle son 70 yıllık süre zarfında kırsal alanda yaşanan gelişmeler köylüyü kırdan koparmıştır. Tarımda artan makineleşme, tarımsal gelirin ve üretimin yetersiz kalması, toprak mülkiyetinde yaşanan değişim, köylünün işçileştirilmesi ve kentin çekiciliği gibi sebepler köylü nüfusunu kente yöneltmiştir.

Kırsal sosyoloji her ne kadar kırsal alan üzerinde kendini inşa etse de tarım ve hayvancılığın kırsal sosyoloji için ayrı bir öneme sahiptir. Çünkü tarım ve hayvancılığın sonu kırsal sosyolojinin de sonunu getirecektir. Bu yüzden çoğu araştırmacı kırsal sosyolojiyi “tarım sosyolojisi” veya “gıda sosyolojisi” olarak tanımlamaktadır.

Kırsal alanın sosyal yapısını meydana getiren bir diğer oluşum ise aşiret kurumudur. Aşiret yapısının tarihsel geçmişine bakıldığında modern devlet öncesi bir yapılanma olduğu ve çeşitli şekillerle günümüze kadar varlığını devam ettirdiği görülmektedir.

Ortadoğu coğrafyasının büyük bir bölümünde karşılaştığımız aşiret, ağalık gibi yapılar Türkiye’nin de belli bölgelerinde varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Özellikle ülkenin doğu ve güney kısımlarında sıkça karşılaştığımız bu toplumsal unsurlar, halen kırsal alanın önemli birer parçası olarak betimlenmektedir.