Sosyal Hizmet Mevzuatının Kavramsal Çerçevesi ve Temelleri
Sosyal çalışma ve sosyal hizmet mevzuatını bilmeden yapılacak herhangi bir mesleki çalışma kendiliğinden, günün estirdiği rüzgarlara uygun, anlık düşüncelere dayalı, duygusal kararlarla yapılmış bir çalışma olur ki böyle bir çalışma mesleki çalışma olmaz; hemen herkesin yapabileceği bir etkinlik olur. Mesleki çalışma planlı, programlı, düzenli ve ilkeli bir çalışmadır. İlkeleri vardır. Bu ilkeler:
- Mesleği meslek yapan meslek ilkeleri;
- Uygulamada uyulması gereken etik ilkeler;
- Tüm insanlarla insan haklarına uygun çalışma ilkesi;
- Toplumsal ve bireysel değerlere uygun çalışma ilkesi;
- Gelenek ve göreneklere uygun çalışma ilkesi;
- Çalıştığı alanla ilgili olan hukuk kurallarına uyma konusundaki mesleki ilkelerdir.
Bu ilkeleri mevzuatla bütünleştirebilen sosyal çalışmacı ve diğer tamamlayıcı meslekler başarılı olurlar.
Hukukun Temel Kavramı
Sosyal hizmet mevzuatının kavramsal çerçevesini önce sosyal çalışma mevzuatı, buna dayalı olarak sosyal hizmet mevzuatı oluşturur. Sosyal Hizmet mevzuatı bu geniş etkinlikler alanının mevzuatıdır. Sosyal çalışma mevzuatı da bu geniş alan içinde yeralan (bakış açısına göre dışında da düşünülebilir) bir meslekle ilgili mevzuattır. Türkiye’de sosyal çalışma mevzuatı ilgili yasanın sosyal çalışma meslek adını belirlemesi dışında hemen hemen gelişmemiştir. Meslek tanımı, görevleri yasalaşmamıştır. Ancak kimi yönetmeliklerde o kuruluşla ilgili olarak sosyal çalışmacının görevleri belirtilmiştir. Sosyal çalışma mevzuatı bu alanda çalışan mesleklerden birinin hukuksal konumunu netleştirir. Ayrıca, hukuk, mevzuat, sosyal mevzuat, yaptırım (müeyyide) gibi kavramlar da hukukun temel, olmazsa olmaz kavramlarını oluşturur ve bu dar halka başka kavramlarla genişlemeye başlar.
Toplumsal Düzen Kuralları
Toplumsal düzen kurallarını din, ahlak, görgü ve yazılı hukuk kuralları oluşturur. Toplumsal düzen kuralları toplumda düzeni sağlayan kurallardır. Bunlardan sadece hukuk kuralları yazılıdır. Bu kuralların yazılı olması yazarak ve onaylayarak hüküm taşır hale gelmesidir. Oysa din, ahlak ve görgü kurallarının hüküm ifade etmesi için yazılması gerekmemektedir.
Sosyal hizmet ve sosyal çalışma mevzuatı dediğimizde elbette yazılı hukuk kurallarını anlarız. Bunların din, ahlak ve görgü kurallarında kökleri vardır. Sosyal çalışma ve sosyal hizmet mevzuatı bu köklerden ve ayrıca hukuku hukuk yapan gelenek, görenek, adalet ve vicdan olgularından da beslenir.
Sosyal hizmet mevzuatının temellerini sosyal hizmet alanlarında yapılan her türlü gönüllü, idarî ya da meslekî çalışmanın adalet duygusuna, gelenek göreneklere ve vicdana göre biçimlenmiş etik değerlerle hukuksal yapı oluşturur. Sosyal hizmet ve sosyal çalışma mevzuatının temelleri çeşitli mevzuatla (yasa, içtihat, tüzük, yönetmelik, yönerge vb…) ilmik ilmik örülür ve sağlam hukuksal düzenlemelerle sağlamlaşır.
Mevzuatın çeşitlerinin tamamını bu metinde okudunuz ve öğrenmek için emek verdiniz. Notlar aldınız, notlarınızı kağıt üzerinde yeniden okuyup üzerinde düşündünüz ve giderek bu mevzuat çeşitleri zihninizde oturdu. Oturmamış yerler varsa yeniden okuyunuz.
Hukuk nosyonuna sahip, toplumsal ve hukuksal değerleri içselleştirmiş bir sosyal çalışmacı ve sosyal yardımcılar tüm mesleki çalışmaların insani, etik değerlere ve insan vicdanına uygun yürütülmesinde kendiliğinden başarılı olurlar. Hukuk bunu kolaylaştırır.
Mevzuatın temellerinden birini oluşturan sosyal çalışma mevzuatı ve sosyal hizmet mevzuatı yukarı doğru ilerlediğimiz zaman sağlam bir mevzuat bilgisini, içselleştirilmiş bir hukuk bilgisini ve hukuk düzenine göre kurulmuş kamusal ve yerel devlet yapısını ve bu yapının dayandığı hukuksal temeli öğrenilmesini gerekli kılar.