Ekolojik Yaklaşım

Ekoloji, organizma ile çevre ilişkilerinin incelenmesi anlamına gelmektedir. Ekolojik sistem (ekosistem), kişiler (organizma) ve onun çevresinin oluşturduğu bir bütün olarak ifade edilebilir. Ekolojik Sistem Kuramı ise, Genel Sistem Kuramı'nın bir biçimidir ve yaşayan varlıklar arasındaki ilişkiler ve varlıklar ile çevrelerinin diğer görünümleri arasındaki ilişkilere odaklanmaktadır. Ekolojik Yaklaşım, sosyal hizmette ve diğer disiplinlerde insanlar, çevreleri ve aralarındaki etkileşimin doğasını anlamayı vurgulayan bir yönelimdir. Profesyonel müdahalelerde odak; birey (grup, aile ve toplum) ve çevresi arasındaki kesişme üzerinedir.

Sosyal hizmet uygulamalarında ilk zamanlar psikanalitik görüş hakim olmuş; fakat daha sonra müracaatçıların sorunlarında çevresel faktörlerin de en az içsel faktörler kadar önemli olduğu ortaya konulmuştur. Sorunların bireyin psikolojik özelliklerinden ziyade birey ve çevresi arasındaki bio-psiko-sosyal etkileşime bağlı olarak oluştuğu konusundaki fikir birliği müracaatçıları “çevresi içinde birey” bağlamında incelemeyi ortaya çıkarmıştır. Sosyal hizmetin, çevresi içinde birey yaklaşımı insan davranışının sosyal ve fiziksel çevre ile ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Ekolojik Model, hem içsel hem de dışsal faktörlere vurgu yapmaktadır. İnsanlar çok sayıda sistemle etkileşim hâlindedir ve bu kavramlaştırma ile sosyal hizmet üç farklı alana odaklanabilir. İlk olarak, sosyal hizmet birey üzerinde odaklanabilir ve onun sorun çözme, başa çıkma ve gelişimsel kapasitelerini artırmaya çalışabilir. İkinci olarak, sosyal hizmet, birey ve bireyin etkileşimde olduğu sistemler arasındaki ilişkiler üzerinde odaklanabilir ve insanları gereksinim duydukları olanaklar, hizmetler ve fırsatlarla buluşturabilir. Üçüncü olarak, sosyal hizmet, sistemler üzerinde odaklanabilir ve bireyin gereksinimlerini daha etkili bir şekilde karşılamaları için bu kurumlarda reform yapmaya çalışabilir.

Sosyal hizmet uzmanları, Ekolojik Yaklaşım çerçevesinde, savunuculuk, organizatörlük ve arabuluculuk rolleri ile bireyin çevre ile iletişim ve etkileşiminin olumlu yönde olması için çalışır. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçıları, birey olarak, bir bütün halinde, fiziksel, ruhsal, duygusal, psikolojik, sosyal ve entelektüelliği de kapsayan farklı boyutlarla ve müracaatçıyı durum içinde ya da ekolojik bağlamda ele alır.

Birey, insan gelişiminin fiziksel, duygusal, bilişsel, ruhsal ve sosyal olmak üzere beş boyutu ile ilgili yedi ekolojik düzeyin her birinde değerlendirilebilir. Ekolojik değerlendirmede sosyal hizmet uzmanlarının göz önünde bulundurması gereken yedi düzey; biogenetik faktörler, ailevi faktörler, kültürel faktörler, çevresel koşullar, kaynaklar ve fırsatlar, öz bakım kalıpları, gelişim ve sağlığın güncel göstergeleri şeklindedir. Sosyal hizmet uzmanları çevresi içinde birey yaklaşımıyla uygulamalarını gerçekleştirirken sosyal çevre, çevresi içinde birey, etkileşim, enerji, kesişme, adaptasyon, baş etme, karşılıklı bağımlılık şeklinde tanımlanan ekolojik kavramları bilmeleri gerekir. Ayrıca, Ekolojik Sistem Kuramı'nda kullanılan Davranış Dinamiklerini Değerlendirme Modeli uygulamanın kapsamını ortaya koymaktadır. Bu kurama göre birey; biyolojik, psikolojik ve sosyal gelişim aşamaları açısından; mikro, mezzo ve makro düzeylerde; insan farklılıkları (etnik farklılık, ırk vb.) açılarından değerlendirilmelidir.

Sonuç olarak, sosyal hizmet uygulamalarında Ekolojik Sistem Kuramı, bireyleri çok yönlü bir şekilde durum ve çevresi içerisinde değerlendirme bağlamında önemlidir.