Sosyal Hizmetin Kavramsal Çerçevesi

Bu bölümde sosyal hizmet biliminin amaç ve kapsamı, sosyal hizmet disiplini ve mesleğinin özellikleri, sosyal hizmet ve sosyal hizmetler kavramları arasındaki fark, sosyal hizmet mesleğinin dünyada ve Türkiye’de tarihsel gelişimi, sosyal hizmet bilimi ve mesleğinin ana unsurları olarak kabul edilen belirli kavramlar, sosyal hizmet uzmanının (sosyal çalışmacı) görevleri ele alınmıştır.

Son olarak, yüzyıllardır insanoğlunun en önemli ilgi alanlarından biri olan ve sürekli olarak bu konuda arayışta oldukları “yaşam kalitesi” kavramı incelenmiştir.

Sosyal hizmet, insanın doğayla ve insanla olan çelişkilerinin çözümüne yardım etmeyi amaçlayan bir meslektir.

Amacı, toplumsal yaşam içerisinde bulunan insanın etkinliğini arttırarak kendi yaşamı üzerinde aktif rol almasını sağlamaktır.

Sosyal hizmet uzmanı (sosyal çalışmacı), meslekî ve bilimsel etik ilke ve sorumluluklara göre uygulamalar gerçekleştiren nitelikli elemandır.

Sosyal hizmet uzmanları meslekî uygulamalarını bilimsel bilgi, teori, yaklaşım ve kuramlara dayalı olarak gerçekleştirir.

Ağırlıklı olarak kendilerine herhangi bir sorunla başvuran bireyleri “çevresi içinde birey” yaklaşımı ile değerlendirip, sorunlarını çözmek için meslekî çalışmalar yürütürler.

Yüzyılların getirisiyle bireysel ve toplumsal sorunların yoğunluğunun artmasıyla, bu sorunlarla bilimsel ve mesleki bir mücadele için sosyal hizmet alanında özel bir eğitim ihtiyacı duyulmuştur.

Bu ihtiyacın gerçekleşmesinde atılan ilk adım 1873’de Londra’da hayır derneklerinde çalışanlar için düzenlenen konferanslar olmuş, bunu 1898’de New York’da açılan yaz okulu izlemiş ve 1899’da ise Amsterdam’da ilk sosyal hizmet okulu açılmıştır.

19. yüzyılın sonundan itibaren Batı’da sosyal hizmet okulları açılmaya başlamış ve bu alanda bilimsel bilgi, beceri ve yetenek kümesi ile donatılmış sosyal hizmet uzmanları görev almaya başlamıştır.

Türkiye’de sosyal hizmet eğitiminin gelişiminde Birleşmiş Milletler'in önemli desteği olmuştur.

Bu kuruluştan gelen temsilcilerin çalışmaları, ülkemizde 1950’li yıllarla başlayan köyden kente göç olgusu ve bununla birlikte baş gösteren sosyal sorunlara çözüm üretme çabası ile 1959 yılında çıkarılan 7355 sayılı sosyal sorun alanlarında bilimsel araştırmalar yapmak üzere Sosyal Hizmetler Enstitüsü’nün kurulması, 1961 yılında Sosyal Hizmetler Akademisi’nin açılması ile ülkemizde ilk kez sosyal hizmet eğitiminin lisans düzeyinde verilmeye başlanması, 1963 yılında kabul edilen 225 sayılı Kanunla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı bünyesinde Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğünün faaliyete geçmesi ile sosyal hizmet bilim ve mesleği yavaş yavaş tanınır hâle gelmeye başlamıştır.

Türkiye’de sosyal hizmet eğitimi veren eğitim kurumlarının kamuda 1983- 2002 yılları arasında tek okul olarak kalması, temel sorunlardan biri olmuştur ve sosyal hizmet uzmanlığı (sosyal çalışmacı) mesleğinin gelişimine olumsuz etkide bulunmuştur. 2002-2003 yılında Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi bünyesinde açılan Sosyal Hizmet Bölümü ve akabinde 2006 yılında Sakarya, Adnan Menderes Üniversitelerinde Sosyal Hizmet Bölümleri açılmış; daha sonraları Selçuk ve Ankara Üniversitesi'nde açılan Sosyal Hizmet Bölümleri bunları takip etmiştir.