Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde İdari Yapı, Hizmetlerin Birleştirilmesi ve Hizmet Borçlanması

Türk sosyal güvenlik sistemi uzun yıllar kişilerin çalışma statüsüne göre kurulmuş olan üç ayrı sosyal güvenlik kurumu tarafından yönetilmiştir. Bu kurumlar SSK, Emekli sandığı ve BAĞ -KUR’dur. 16.5.2006 tarihinde 5502 sayılı Yasa'yla kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), mevcut asli sigorta kurumları olan SSK, BAĞ -KUR ve Emekli Sandığı 20.5.2006 tarihinden itibaren lağvederek, tüm mal varlıkları, kadroları, mevcut sözleşmeleri kuruma devredilmiştir.

SGK, 1999 yılında 4447 sayılı Yasa'yla kurulan Türkiye İş Kurumu ile birlikte bugün Türk sosyal güvenlik sisteminin temel kurumlarını oluşturmaktadır. Tamamlayıcı nitelikte olup hâlen varlığını sürdüren diğer kurumlar Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) ve Amele Birliği’dir.

Sosyal Güvenlik Kurumu

SGK kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî açıdan özerk, 20/05/2006 tarihli ve 26173 sayılı Resmī Gazete’de yayımlanan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumuna İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun’un (5502 sayılı Kanun) ve 15/07/2018 tarihli ve 30479 sayılı Resmī Gazete’de yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde (4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi) hüküm bulunmayan durumlarda özel hukuk hükümlerine tâbidir. Kurum, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ilgili kuruluşudur.

4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 405’inci maddesinde SGK’nın amacı ve görevleri belirtilmiştir. Buna göre SGK’nın temel amacı; sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir, aktüeryal ve mali açıdan sürdürülebilir, çağdaş standartlarda sosyal güvenlik sistemini yürütmektir. Kurumun organları 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 406’ıncı maddesi ile Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Başkanlık olarak belirlenmiştir.

Türkiye İş Kurumu

Türkiye’de 1999 yılında 4447 sayılı Yasa'yla ilk kez işsizlik sigortası kurulmuştur. 25.6.2003 tarihinde 4904 sayılı Yasa'yla da Türkiye İş Kurumu kurulmuştur.

15/07/2018 tarihli Resmī Gazete’de yayımlanan Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CK) uyarınca İŞKUR, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın (AÇSHB) ilgili kuruluşu olup özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, idari ve mali bakımdan özerk bir kamu kuruluşudur.

4904 sayılı Yasa’ya göre Türkiye İş Kurumu'nun amacı, istihdamın korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak ve işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmektedir.

Kurumun organları; Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Genel Müdürlük, İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları'dır.

Hizmetlerin Birleştirilmesi

Sosyal güvenlik sisteminde hizmet birleştirilmesi, farklı sigortalılık hâllerinde veya farklı sigorta kurumlarına tabi olarak geçen hizmetlerin birleştirilmesidir. 5510 sayılı Yasa farklı sigortalılık hâllerinin birleştirilmesini ilk defa 5510 sayılı Yasa'ya tabi olarak çalışanlar ve 5510 sayılı Yasa'dan önce sigortalı olanlar için ayrı düzenlemiştir.

Hizmet Borçlanması

Hizmet borçlanması ise, sigortalı olarak geçmeyen bazı sürelerin, daha sonra maluliyet, yaşlılık ve ölüm sigortası primleri ödenerek sigortalılık süresine saydırılmasıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. maddesinde yurt içinde hizmet borçlanması, 3201 sayılı Kanun ile yurt dışında hizmet borçlanması düzenlenmiştir.