Kollektif Şirketler (Sermaye Değişiklikleri, Kâr-Zarar Dağıtımı)

Kollektif Şirketlerde Sermaye Değişikliği Muhasebeleştirilmesi

Kollektif şirketlerde sermaye değişikliklerinin anlatıldığı ilk kısımda konular sermaye artırılması ve sermaye azaltılması olmak üzere iki başlık altında işlenmiştir. Şirketlerin sermaye artırılması veya azaltılmasına niçin ihtiyaç duydukları öncelikle ele alanmış ve gerekli açıklamalar yapılmıştır.

Kollektif şirketlerin sermayelerini artırmalarıyla ilgili örneklerin başlıkları aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Mevcut ortakların sermaye paylarını nakden artırmaları,
• Ortakların şirketteki kâr paylarını çekmeyip sermayeye eklemeleri suretiyle sermayenin artırılması,
• Şirkete yeni ortak alınması suretiyle sermaye artırılması,
• Diğer bir şirketle birleşilmesidir.

Kollektif şirketlerde seyrek görülmekle beraber sermaye azaltılmasına da gidilebilir. Bunlara ait örneklerin başlıkları ise şöyle sayılabilir:

• Şirket ortaklarının sermaye payları azaltılır,
• Zararın tasfiyesi için sermaye payları azaltılır,
• Çıkan, çıkarılan veya ölen ortağın payı kadar sermaye azaltılır.

Sermaye değişikliği kararları oybirliği ile alınır. Gerek sermaye artırılmasında gerekse sermaye azaltılmasında sermaye tutarının son durumu, sözleşme değişikliğini ve bu değişikliğin tescil ve ilan edilmesini gerekli kılar.

Kollektif Şirketlerde Kâr ve Zarar Dağıtımı

Ünitenin ikinci kısımda; kollektif şirketlerde kâr ve zarar edilmesi durumunda ortaklara paylaştırmanın nasıl ve neye göre yapılacağı, hesaplamanın devamı niteliğinde muhasebe kayıtlarına nasıl yansıtılacağı örnekler yardımıyla anlatılmıştır.

Kollektif şirketlerde dağıtımın (paylaşmanın) nasıl olacağı öncelikle şirket sözleşmesinde yer alabilir. Şirket sözleşmesinde kâr veya zararın nasıl dağıtılacağı hususunda bir hüküm yoksa, ortaklar oybirliği ile alacakları bir kararla kâr dağıtımı işini ortaklardan birine veya şirket dışından üçüncü bir kişiye devredebilirler. Yine bir anlaşma sağlanamaz ise Borçlar Kanunu’na göre her ortağa eşit dağıtım yapılır.

• Kârın ortaklara sermaye paylarıyla orantılı olarak dağıtımı
• Kârın ortaklara eşit dağıtımı
• Kârın ortakların sermaye paylarına faiz ayrıldıktan sonra dağıtımı
• Kârın ortakların birine veya birkaçına prim hesaplandıktan sonra dağıtımı
• Sadece emeğini sermaye olarak koyan ortağa kâr payı ayrıldıktan sonra kârın dağıtımı
• Kârın sermaye paylarına eklenmesi

Genel Muhasebe derslerinde dönem sonu işlemleri ile belirlenen dönem kârı veya zararının muhasebeleştirilmesi işlemleri bir sonraki yılın Mart ayı sonlarına doğru verilen örneklerde olduğu gibi kayıtlanmak zorundadır.

Kârın ortaklara sermaye paylarıyla orantılı olarak dağıtılması

Dağıtılacak dönem kârı her ortağın şirket sermayesindeki sermaye oranına göre hesaplanır. Bulunan rakam ortaklar cari hesabı olarak kullanılacak 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabına alacaklandırılır. Bu tutarın ortağa ödemesi ne zaman yapılırsa hesap borçlandırılır.

Kârın ortaklara eşit dağıtımı

Bu yöntemin uygulanacağı sözleşmede yer alıyorsa dönem kârı, ortakların sermaye payları dikkate alınmaksızın, ortak sayısına bölünerek eşit olarak dağıtılır.

Kârın ortakların sermaye paylarına faiz ayrıldıktan sonra dağıtımı

Dağıtılacak kârın belirli bir kısmı üzerinden ortakların sermaye paylarına göre sözleşme veya piyasada geçerli faiz oranlarına göre faiz ayrıldıktan sonra kalan kısım eşit olarak dağıtılır.

Kârın ortakların birine veya birkaçına prim hesaplandıktan sonra dağıtımı

Ortakların şirket içinde yaptıklarına bakılarak veya esas sözleşmeye önceden konulan oranlar kullanılarak kâr üzerinden ortaklara belirli oranlarda prim ayrılabilir.

Sadece emeğini sermaye olarak koyan ortağa kâr payı ayrıldıktan sonra kârın dağıtımı

Kollektif şirketlerde sadece emeğini ortaya koyarak ortak olmak mümkündür. Bu ortak veya ortakların kâr paylarını hesaplamak için ayrı yöntemler gerekebilir. Çünkü bunlara ait oranlanabilecek sermaye payları yoktur. Bu nedenle emeği ile ortak olanlara önce kâr üzerinden belirli oranlarda pay ayrılır.

Kârın sermaye paylarına eklenmesi

Kollektif şirket ortakları elde edilen kârdan paylarına düşen tutarın tamamını veya bir kısmını çekmeyip sermayelerine ekleyebilirler. Böyle bir durumda sermaye artırımı söz konusu olacağından, sözleşme değişikliğinin ve diğer yasal işlemlerin yerine getirilmesi gerekir.

Zarar dağıtımı ve muhasebeleştirilmesi

Bir kollektif şirket, faaliyet gösterdiği zaman kâr edebileceği gibi zarar da edebilir. Bundan önceki konuya başlarken anlatıldığı gibi, kâr dağıtımı yanında zarar dağıtımının da nasıl olacağı genellikle sözleşmede yazılıdır.

Ortakların zarar paylarını şirkete ödemeleri,

Sermaye paylarının azaltılması şeklinde olabilir.

Ancak TTK'nın 229/1. maddesi, hiçbir ortağın, ortakların oybirliği ile kararı olmadan sermayesinden eksilen kısmı tamamlamaya zorlanamayacağını hükme bağlamıştır. Yine bu maddenin ikinci fıkrasına göre; “Sermayenin zararla eksilen kısmı, aksine karar yoksa gerçekleşecek kâr ile kapatılır” denmesine rağmen Türk Vergi Mevzuatı, zararı şirket bünyesi içinde yok etme imkânını vermemiştir

Ortakların zarar paylarını şirkete ödemeleri

Şirketin zarar etmesiyle şirketin öz sermayesinde meydana gelen azalışı karşılamak üzere ortaklar kendi kişisel varlıklarından ödemede bulunmak isteyebilirler.

Sermaye paylarının azaltılması

Şirketin zararının, ortakların kişisel varlıklarıyla karşılanması imkânı bulunmayabilir. Ortaklar zararın bilançoda görünmesini de istemeyebilirler. İşte bu ve bunlara benzer nedenlerle sermaye paylarının azaltılması yoluna gidilerek zararın karşılanması sağlanabilir.