Sermaye Piyasası Yatırım Araçları: Tahviller
Bir borç sözleşmesi olan tahviller, firmalar ve devletler açısından önemli bir finansman kaynağıdır.
Tahviller ile ilgili önemli kavramlar: Tahvili ihraç eden taraf, tahvili satın alan taraf, ihraç, vade (itfa) tarihi, tahvil faiz oranı ve faiz ödemeleridir.
Tahvil, ihraç eden açısından başlangıçta bir nakit girişi yaratır. Fakat ihraç tarihinden itibaren, tahvilin türüne göre belirli aralıklarla veya sadece vade tarihinde tahvili satın alana düzenli geri ödeme
yapılmasını gerektirir.
Tahvillerin; devlet -özel sektör tahvilleri, primli tahviller -başa baş tahviller, ikramiyeli tahviller, nama ve hamiline tahviller, paraya çevrilme kolaylığı olan tahviller, garantili ve garantisiz tahviller, sabit ve değişken faizli tahviller, indeksli tahviller, güvenceli ve
güvencesiz tahviller, ödenim fonlu tahviller, faizi tahvil olarak ödenebilen tahviller, riskli tahviller, sıfır faiz kuponlu tahviller, belediye tahvilleri ve ebedî tahviller olmak üzere çok farklı türleri bulunmaktadır.
Tahvil türevleri ise rüçhan haklı tahviller, kara iştirakli tahviller ve hisse senetleriyle değiştirilebilir tahvillerdir.
Tahvillerin nominal değer, ihraç değeri ve piyasa değeri olmak üzere üç farklı değeri söz konusudur.
Tahvillerin piyasa değeri (borsa değeri) nominal değerden farklı olmayabilir, fakat piyasa şartlarına göre inip çıkabilir.
Nominal değer, sabittir ve hiçbir zaman değişmez. Muhasebe kayıtları ve itfa (ödeme) planları açısından bir temel oluşturmaktadır
Tahvillerle hisse senetleri arasında vade, gelir üzerindeki haklar, varlıklar üzerindeki haklar ve yönetimde söz sahibi olma açısından farklar olmak üzere dört temel farklılık vardır.
Tahvillerin belirli bir vadesi vardır ve bu vade ihraç edildiklerinde bilinmektedir. Hisse senetlerinin ise belirli bir vadesi bulunmamaktadır.
Tahvil sahiplerinin alacaklarının ödenmesinde yasal öncelik bulunmaktadır. Hisse senedi sahipleri ise son sıradadır.
Hisse senedi sahipleri firma yönetiminde söz sahibidir, fakat tahvil sahiplerinin yönetimde herhangi bir söz hakkı bulunmamaktadır.
Tahvil derecelendirmesinin sadece borcun ödenememesi olasılığını dikkate aldığının anlaşılması önemlidir. Tahvil derecelendirmesinde faiz oranlarındaki değişim ve bundan kaynaklanan faiz riski dikkate alınmaz.
Ülkemizde tahvil çıkarılmasına ilişkin yasal düzenlemeler iki grupta toplanabilir: Yeni Türk Ticaret Kanunu Hükümleri ve Sermaye Piyasası Kanunu Hükümleri.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun tahville ilgili hükümleri madde 158, madde 463, 465, madde 466, madde 504 ve madde 661’de yer almaktadır.
Tahvillerin vadesi 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe belirlenebilir. Tahvillerin anaparası, vade bitiminde bir defada veya vade içinde taksitler hâlinde ödenebilir. Taksitli itfa durumunda itfaya ilişkin esaslara izahname ve sirkülerde yer verilmelidir. Halka arz edilecek tahvillerde itfa planının sirkülerde ve ihraççının internet sitesinde yer alması zorunludur.
Borçlanma araçlarının kurul kaydına alınması ve satışına ilişkin tebliğ’e göre (Seri: II No: 22) borçlanma araçları; anonim ortaklıklar, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bu idarelerle ilgili özel mevzuat uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeleri tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilirler.