Sermaye Piyasası Araçları: Hisse Senetleri

Menkul kıymetler, ortaklık ya da alacaklılık sağlayan, belli bir tutarı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren ve şartları kurulca belirlenen menkul kıymetlerdir.

Sermaye piyasası aracı daima likit/nakit olmalı, nakte dönüşebilir özelliği bulunmalıdır. Likit/nakit olma özelliği, yatırımcıya güven verir. Yatırımcı likit hâl ile riskten korunduğunu düşünür. Likit olma özelliği, eldekinin hızla nakde dönüşebilmesi olduğu kadar aynı zamanda eldeki tasarruf ile istenildiği an bu araçları alabilmesini de ifade etmelidir.

Menkul kıymetler çeşit olarak aşağıda sıralanmıştır;

• Hisse senetleri
• Tahviller
• Hazine bonoları
• Katılma intifa senetleri
• Kâr ve zarar ortaklığı belgeleri
• Banka bonoları, banka garantili bonolar, finansman bonoları
• Varlığa dayalı menkul kıymetler (VDMK)
• Gelir ortaklığı senetleri

Anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş şirketler ve özel kanunlarla kurulmuş olan kamu kuruluşları tarafından şekil şartları yasaya uygun olarak düzenlenen ve sahibine ortaklık hakkı veren senetlere hisse senedi denir. Nama veya hamiline yazılı olarak çıkarılır.

Hisse senetleri sahiplerine aşağıdaki faydaları sağlar :

• Genel kurula katılma,
• Oy verme,
• Şirket hakkında bilgi alma,
• Genel kurul ve yönetim kurulu kararlarına itiraz olarak dava açabilme,
• Rüçhan hakkından ya da bedelsiz hisse hakkından yararlanma,
• Dağıtılan yıllık kârdan pay alma,
• Tasfiyeden pay alma hakkı

Hisse senetleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Hamiline veya Nama Yazılı Hisse Senetleri

Hisse senetleri ya nama yazılıdır, yani üzerinde sahibin adı yazılıdır. Ya da hamiline yazılır, kimin elindeyse, sahip de o olur.

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa hisse senetleri, sahiplerine eşit hak verir. Bu tip hisse senetlerine Adi Hisse Senetleri denir. Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Şirkete dışarıdan bir nakit girişi sağlanması amacıyla yapılacak sermaye artırımlarında eski ortaklar tarafından veya halka arz yoluyla yeni ortaklar tarafından satın alınan hisse senetlerine bedelli hisse senetleri denir.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Nominal değerle ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal değerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denmektedir. Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri

Kurucu hisse senetleri belli bir sermaye payını temsil etmediği gibi şirketin yönetimine katılma hakkını da vermez.

Hisse senetlerinin muhakkak nominal değeri olması gerekir. Hisse senetlerinin nominal değeri, en az 1 kuruş ve katları şeklinde olmalıdır. İlk çıkarılırken nominal değerden düşük bir değerle satılamaz, fakat ilerleyen zaman içinde şirketin performansına bağlı olarak nominal değerden yukarıda veya aşağıda alım -satım olabilir.

Hisse senetlerinin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Hisse senetleri, şirket sermayesinden bir parçayı temsil eder. Bu açıdan sahibine ortaklık hakkı verir. Ortaklıktan doğan hakları şöyle sıralayalım: Şirket kârından pay alma, şirket yönetimine katılma, oy kullanma, rüçhan, tasfiyeden pay alma ve şirketlerin faaliyetleri hakkında bilgi edinme haklarıdır.

Öz kaynaklar, işletmenin kuruluşunda ve faaliyet dönemi sırasında işletme sahip ya da ortakları tarafından sağlanmaktadır. Öz sermaye işletme sahip ya da ortakları tarafından işletmeye sınırsız ve süresiz olarak kullanıma sunulmaktadır. Ayrıca öz sermaye ile finansman, işletmenin kuruluşu sırasında gerçekleştirilebileceği gibi faaliyeti sırasında mevcut öz sermayenin arttırılmasıyla yoluyla da gerçekleştirilebilir.

Öz sermaye ile Finanslamanın Üstün ve Sakıncalı Yönleri

Üstün Yönleri

Öz sermaye ile finansman firmaya sabit bir yük getirmez.

Öz sermayenin belli bir vadesi yoktur. Firma için sürekli bir kaynak niteliğindedir.

Öz sermaye ile finansman bir emniyet yastığı fonksiyonu gördüğünden firmanın kredi değerliğini yükselterek ilave kaynakların bulunmasını kolaylaştırır. Yani öz sermayesi güçlü firmaların kredibilitesi (kredi puanı) yüksektir.

Firma yönetimi ilke olarak firmaya öz sermaye sağlamış sahip veya ortaklara aittir.