Tarihte Şehir ve Şehirleşme

Kentlerin Doğuşu

Batı dillerinde “civitos”’tan (kent) türeme “civilis(z)ation” kelimesi uygarlığı ifade etmektedir. Arapça’da da “medine” (kent) kelimesi, “medeniyet” (uygarlık) kelimesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Yani uygarlık, her şeyden önce kentsel bir olgu olarak karşımıza çıkar. Kentler ilk ortaya çıktığı tarihten itibaren; uygarlık tarihinde büyük değişimler yaşanmış, tarih boyunca, kültür ve medeniyetlerin doğduğu, geliştiği ve yayıldığı yerler olmuştur. Tarih boyunca kentler site, polis, komün ve kent devletleri gibi isimler alırken, kent kavramı ile beraber uygarlık da büyük bir değişim yaşamıştır. Kentlerin tarihi aynı zamanda uygarlıkların da tarihi olmuştur.

Kentler, tarihsel süreçte insanların çeşitli gereksinimlerinin ürünü olarak sürekli bir gelişme göstermiştir. Bu gelişme sürecinde hem insanlığın birkiminin gelecek kuşaklara taşıyıcısı, hem taşıdığı uygarlık birikimi ile insanlığın geleceğini şekillendiren en önemli unsurlardan birisi olmuştur. Bu nedenle uygarlığın doğuşu ile kentlerin ortaya çıkması arasında bir paralelllik olduğu ifade edilebilmektedir.

Dayanıklı binalarıyla, kurumsal yapısıyla ve hepsinden de dayanıklı edebiyat ve sanatın simgesel biçimiyle, kent geçmiş zamanı, şimdiki zamanı ve gelecek zamanı birleştirmiştir. Kent mesaj depolamak ve iletmek için özel bir hazine görevi görmüştür. Kent, bugün ile geçmiş arasında eşsiz bir iletişim aracı olmuş, belirli bir tarihsel dönemde oluşan çevreyi de korumuş, onu gelecek dönemlere aktarmış ve her kuşağın yaşam tarzını, daha öncekilerin yaptıkları seçimlerle bir ölçüde birleşmiştir.

Yunan Uygarlığında Kentler

Site yönetimi MÖ 1500-1000 yıllarında başlayıp Sümerler, İbraniler ve Babiller gibi pek çok kavimde görülmesine rağmen Yunan sitelerİ Batı’da kentlerin oluşumunun başlangıcı kabul edilir. Batı’da kentin ilk ortaya çıktığı yapıya “polis” adı verilir. Polis kelimesi hem kent hem de devlet anlamında kullanılır.

Antik kent olarak polis, tarihte görülen diğer kentlerden sosyo- ekonomik ve siyasal yapısı ile farklıdır. Radikal sosyo-ekonomik gelişmelerin sonucu olan Polis, uzun bir tarihsel sürecin ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

Roma Kentleri

Antik Yunan'ın kentsel dokusu Roma'nın aksine belirli bir bölge ile sınırlı kalmıştır. Avrupa'da kentsel dokunun yayılması Roma İmparatorluğu dönemiyle hızlanmıştır.

4. yüzyıldan başlayarak Hıristiyanlık dininin simgeleri ve yapıları kent organizmasını belirlemiş ve bir ölçüde değiştirmiştir.

Orta Çağ Kentleri

Avrupa kenti, bir anlamda Avrupa'nın doğuşuna sebep olmuş, tarihsel olarak Avrupa uygarlığını belirlemiş ve Avrupa'nın en göze çarpan özelliği olmuştur.

Modern Kentler

19. yüzyıl Sanayi Devrimi sonrasında hızla gelişen kentler, yeni hayatın en çarpıcı biçimlerini oluşturmaktadır.

20. yüzyıla damgasını vuran modernizm, modern kentlerin mimarisinin belirleycisi olmuştur.