Dünyada Sağlık Politikaları ve Planlamaları
Öncelikle kavramların daha iyi anlaşılması için kısaca tanımlarına yer vermek faydalı olacaktır.
Sağlık Planlaması
Sağlık planlaması; belirli bir zaman içinde sağlık seviyesini yükseltmek için gerekli olan kıt kaynakların optimum kullanılmasıdır.
Sağlık Politikası
Sağlık sistemi içerisinde bulunan kuruluşlarının finansman ve hizmetlerini düzenleyen uygulamaların tamamıdır.
Sağlık Politikasının Amacı
Sağlık politikalarının temel amacı sağlık hizmetlerinin en etkin ve hakkaniyetli bir şekilde sunulabilmesi ve herkesin gereksinim anında sağlık hizmetinden kolayca faydalanmasını sağlamaktır.
Sağlık Politikası Oluşturma
Sağlık politikalarının oluşturulması aşamasında sağlık hizmetlerini kimin üreteceği, hangi finansman yönteminin kullanılacağı, hizmeti kullanan kişilere nasıl sunulacağının belirlenmesi önemlidir. Ayrıca alınan kararların, yasal dayanaklara göre belirlenmesi, düzenlenecek politikaların temellerinin evrensel antlaşmalara, anayasa ve insan haklarına uygun olması gerekir.
Global Sağlık ve Dünyada Sağlık Politikaları
Global sağlık politikalarından bahsetmeden önce, global sağlık kavramı üzerinde durmak faydalı olacaktır.
Global Sağlık
Global sağlık, ülkelerin kendi kontrollerinin dışında olan sağlık problemlerine ve sağlığı uluslararası düzeyde etkileyen faktörlere odaklanır.
Dünyada Sağlık Politikaları
Dünyada uygulanan sağlık politikalarını iki dönemde açıklamak mümkündür:
Birinci dönem-İkinci Dünya Savaşı, 1980’li yılların sonu: Bu dönem savaş sonrası tekrar yapılanma, sağlık, eğitim ve sosyal güvenlik gibi konularının ön plana çıktığı dönemdir. Devletin sağlık sektöründeki ağırlığının arttığı dönemdir.
İkinci dönem-1990’lı yılların başı ve günümüz: ABD ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Birliği arasında süren soğuk savaş, dünya politikalarının belirlenmesinde önemli rol oynamıştır. Savaşın olumsuz etkilerini sarmaya çalışan ülkelerde bazı ekonomik gelişmeler başlamıştır. 1990’lı yıllarda birçok ülkeyi etkisine alan bu neoliberal rüzgarlar ile devletin sosyal ve ekonomik hayattaki rolü küçülmüş, özelleştirme politikaları benimsenmiştir.
Ulusların Sağlık Politikalarında Etkili Olan Uluslararası Kuruluşlar
Bu bölümde dünya ülkelerinin sağlık politika ve planlamalarında en fazla etkisi olduğu düşünülen uluslararası kuruluşlara yer verilmiştir. Sağlık konusunda uluslararası düzeyde örgütlenmiş en önemli kuruluş şüphesiz Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü'dür (WHO ya da DSÖ).
Bunun yanı sıra Dünya Bankası (World Bank), Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Birlemiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) gibi belli başlı kuruluşların ulusların sağlık politikalarını belirlemede etkisi olduğu söylenebilir.
Dünya Devletlerince Uygulanan Sağlık Politika ve Planlamaları
Dünya ülkelerince uygulanan sağlık politika ve planlama örnekleri şöyledir:Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
ABD’de özel sektör, kamuya göre daha baskın durumdadır, sağlık hizmetleri büyük ölçüde özel sektör tarafından sunulmakta ve bu da sağlık sektörünü kâr amaçlı bir yapıya dönüştürmektedir.
İngiltere
İngiltere sağlık sistemi her yönden köklü, gelişmiş, tamamen kamu hizmeti ve finansmanı temeline dayalı bir yapılanmadır ve toplumun tamamını kapsamaktadır.
Fransa
Fransa sağlık sistemi büyük ölçüde refah yönelimli politika izlemektedir. Sağlık sisteminin başında Sağlık Bakanlığı olup, sistem temel olarak devlet ve ulusal sağlık sigortası tarafından düzenlenmektedir.
Kanada
Federal hükûmet sistemi biçimi ile yönetilen Kanada’da sağlık hizmetleriyle ilgili ulusal standart ve politikaların belirlenmesi ve düzenlenmesinden devlet sorumludur. Sağlık hizmetlerinin yönetimi ve sunumundan eyalet veya bölge olarak adlandırılan yapılar yerine getirmektedir.
Küba
Küba bugün geliri düşük ancak sağlık düzeyi yüksek bir ülkedir. Sağlık sisteminin finansmanı tümüyle devlet tarafından sağlanır. Devlet kısıtlı imkânlara rağmen koruyucu hekimlik hizmetlerini, tanısal testleri, hastane hizmetlerini ve yatan hasta ilaçlarını ücretsiz olarak sunmaktadır. Cepten harcamaların oranı düşük, sağlık kuruluşları kamuya aittir.
Venezuela
Ülkede 1999 yılında sağlık sosyal bir hak olarak tanımlanmış ve antineoliberal politikalar uygulanmaya başlanmıştır. Kamu sağlık sektörü toplumun tümüne sağlık hizmeti sunmada en önemli sorumluluğu üstlenmektedir.
Hindistan
Neoliberal rüzgarlar Hindistan’ı devlet ağırlıklı ekonomiden, serbest pazar ekonomisine doğru dönüştürmüştür. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumunda kentsel alanda özel sektör ağırlıktayken, kırsal alanlarda kamu sektörü ağırlıktadır. İkinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri sunumunda özel sektör baskındır.
Suudi Arabistan
Ülkedeki herkese ücretsiz sağlık hizmeti sağlamak amacıyla sağlık hizmetlerine çok büyük kaynak ayrılmaktadır. Vatandaşlar, finansmanı kamu tarafından sağlanan genel sağlık güvenliği kapsamındadır. Suudi Arabistan’da sağlık hizmetleri devletin bir görevi ve ülkede yaşayanların da bir hakkı olarak kabul edilmiştir.
Gelişmiş Ülkelerin Sağlık Politikalarının Ortak Özellikleri
Gelişmiş ülkelerin sağlık politikalarının en önemli üç özelliği kaynaklar bol, hizmetler tüm nüfus için kapsayıcı ve vatandaşların özgürce seçim yapabilme hakkı vardır.
Gelişmekte Olan Ülkelerin Sağlık Politikalarının Ortak Özellikleri
Gelişmekte olan ülkelerde sağlık politikalarının en önemli üç özelliği, sağlık hizmetlerine yeterli kaynak tahsisi edilememesi, kaynak ve fonların nüfusun tamamı için kapsayıcı olamaması ve ortaya çıkan maliyetlerin kontrolünde güçlük yaşanmasıdır.