Sağlık Kurumlarına Ödeme Yöntemleri
Sağlık hizmetleri, çok sayıda aktörün aktif olarak rol aldığı karmaşık ve dinamik bir sektördür. Bu sektörde temelde hastalar, sağlık hizmeti sunucuları ve üçüncü taraf ödeyici olarak adlandırılan geri ödeme kurumları yer almaktadır. Sağlık kurumları gibi geri ödeme kurumları da sağlık hizmetinin sunum düzeyi ve kalitesi üzerinde önemli etkilere sahiptir. Geri ödeme kurumlarının politikalarına ilişkin tartışmaların son yıllarda yoğunluk kazanması, konunun önemini gözler önüne sermektedir. Konunun önemine binaen kitabın bu bölümünde, sağlık kurumlarına yapılan geri ödeme yöntemleri ve bu yöntemlerin sağlık kurumu, hasta ve yönetsel etkileri üzerinde durulmuştur.
Bütçe temelli ödeme, gün başına ödeme, kişi başına ödeme, hizmet başına ödeme, vaka başına ödeme ve karma ödeme yöntemleri, sağlık kurumlarına yapılan ödeme yöntemlerini oluşturmaktadır.
Her bir ödeme yönteminin birtakım zayıf ve güçlü yönleri bulunmaktadır. Örnek olarak, kişi başına ödeme yöntemi yönetsel açıdan kolay uygulanabilir olsa da karmaşık vakalarda kullanılan kaynakların gerçek maliyetlerini yansıtmaması, yöntemin önemli bir zayıflığıdır. Hizmet başına ödeme yöntemi ise kullanılan kaynakların maliyetini yansıtması açısından güçlü olsa da, hastaya gereksiz ve aşırı tedavi uygulamanın yolunu açması ihtimali yöntemin olumsuz yönü olarak görülmektedir. Bu durum, diğer yöntemler için de benzer şekilde tartışılabilmektedir.
Bütçe temelli ödeme yöntemi, belirli bir süre boyunca sunulan hizmet ve ürünlerin toplam maliyetini içeren, ileriye yönelik toplu sabit ödemeler olarak tanımlanabilmektedir. Bütçe ödemesi, sağlık kurumlarına harcama kalemlerine göre ya da global olarak tahsis edilebilmektedir.
Harcama kalemlerine göre bütçe ödemesi yönteminde, ödemeler; maaş, ilaç, ekipman, bakım‐onarım, yatırım, taşıma gibi bazı kategorilere göre belirlenmektedir. Bu yöntemde, her bir hizmet ve masraf grubu için aktarılacak ödenekler belirlenmiş olup yöntemin sağlık kurumunun harcama kategorileri arasında transfer yapmada hemen hemen hiç esnekliği bulunmamaktadır.
Global bütçe yöntemi son yıllarda artış eğilimi gösteren sağlık hizmeti harcamalarını kontrol altında tutmak, sağlık hizmetleri sunumunda verimlilik, etkinlik ve etkililik hedeflerinin başarılmasını sağlamak üzere hayata geçirilen tasarruf politikalarının bir uzantısı olarak yorumlanabilmektedir. Global bütçe yönteminde, bulunulan yıl içerisinde ödeme kurumuna kesilen faturalar ve piyasadaki enflasyon durumu faktörleri göz önünde bulundurularak sağlık kurumlarına tahsis edilecek bütçe belirlenmektedir.
Gün başına ödeme yöntemi, yataklı tedavi hizmetlerinde sunulan hizmetlerin, ilaçların, tıbbi cihazların ne kadar kullanıldığına bakılmaksızın her bir yatılan gün sayısı için geri ödenen sabit tutardır.
Kişi başına ödeme, en basit şekilde, belirli bir süre zarfında (genellikle bir yıl) sunulan hizmetler için kişi başına yapılan ödemelerdir.
Hizmet başına ödeme yönteminde hastaya sunulan farklı hizmetlerin sayısına ve türüne göre geri ödeme yapılmaktadır.
Vaka başına ödeme yönteminde sağlanan hizmete ya da sürece bakılmaksızın, her vaka başına ödeme yapılmaktadır.
Karma ödeme yönteminde, birden fazla ödeme yöntemi bir arada kullanılmaktadır. Böylelikle, her bir ödeme yönteminin sunduğu olumlu etkilerden yararlanılmakta ve olumsuz etkiler azaltılmaya çalışılmaktadır.
Unutulmamalıdır ki, sağlık kurumlarına geri ödeme için kullanılabilecek ve üzerinde uzlaşı sağlanmış en iyi yöntem mevcut değildir. Tek bir en iyi yöntem yerine ülkeler, karma ödeme yöntemini kullanmaktadır.
Bütün ödeme yöntemlerinin sağlık hizmetinin verimliliğini, bakım kalitesini, sağlık hizmetine erişimi farklı şekillerde etkilediği söylenebilmektedir. Farklı ödeme yöntemlerini bir arada kullanan karma sistemler, olumsuz etkileri azaltıcı etkisi nedeniyle avantajlı olarak görülebilmektedir.
Sağlık kurumlarına yapılacak geri ödeme yöntemi, sağlık hizmetleri yönetim sisteminden, kurumsal desteğin mevcudiyetinden, yönetim ve bilgi sistemlerinin gelişmişliğinden, sağlık sektöründeki reformlardan, ekonominin herhangi bir yerindeki diğer reformlardan ve devletin sağlık sektörü ile ilgili hedeflerinden etkilenmektedir.
Sonuç olarak, hiçbir geri ödeme yöntemi, minimum sağlık bütçesi ile maksimum düzeyde kaliteli sağlık hizmeti üretebilecek sihirli bir güce sahip değildir.