Sağlık Kurumlarında Acil ve Yoğun Bakım Hizmetleri
Acil Sağlık Hizmetleri
Acil bakım doktor, hemşire ve acil tıp teknikeri (ATT) gibi sağlık eğitimi almış ve insan vücuduna müdahale etme yetkisine sahip kişiler tarafından hasta ve yaralılara yapılan ilaçlı ve tıbbi müdahalelerdir. Acil sağlık hizmetleri ülkemizde ve dünyada “hastane öncesi acil sağlık hizmetleri” ve “hastane acil sağlık hizmetleri” olarak ikiye ayrılmaktadır. Yoğun bakım servisleri ise “fizik durumu ağır olan hastaların, monitorize edilerek, yaşam fonksiyonlarının desteklendiği, özel tedavi ve bakım ekibiyle tedavi edildiği birimler” olarak tanımlanmaktadır.
Acil sağlık hizmetlerinin amacı; hem sağlık kuruluşunun dışında oluşan sağlık sorunlarına müdahale ederek hasta ya da yaralıların uygun sağlık kuruluşuna sevkini gerçekleştirmek hem de sağlık kuruluşunda mevcut mesleki bilgi ve tıbbi donanım ile uyumlu ve arzu edilen iyileşmeleri sağlayacak şekilde hastaların sunulan hizmetten faydalanmalarını sağlayarak hasta ya da hasta yakınlarının memnuniyetlerini arttıracak kaliteli bir sağlık hizmeti sunmaktır. Bu hizmet zincirinin halkalarını;
- Acil olay yerinde ilk yardım,
- Taşıyıcı ve hastane ile haberleşme,
- Acil bakım bölümüne taşıma organizasyonu,
- Acil bakım bölümünde ilk acil girişim,
- Acil tedaviden sonraki hastane tedavisi ve bakımı oluşturur.
Acil sağlık hizmetleri ülkemizde ve dünyada “hastane öncesi acil sağlık hizmetleri” ve “hastane acil sağlık hizmetleri” olarak ikiye ayrılmaktadır.
Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri acil durumu değerlendirme ve yönetme, bulunduğu yerde hastayı iyi tanılama, acil girişim için gereçleri kullanma, haberleşme ve gerekli yardım kaynaklarını sağlama, nakil araçları ile acil servise ulaşma ile başlar. Acil bölüm öncesi bakımda en önemli kriter, hastanın olay yerinde primer değerlendirmesinin yapılması ve yaşamı tehdit eden sorunların saptanarak olanaklar ölçüsünde tedavi edilmesidir.
Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde ülkelerin ve bölgelerin ihtiyacına göre farklı sistemler kullanılmaktadır. Bunlar;
Yerel ya da bölgesel sistemler: Hastane öncesi acil sağlık sistemleri genellikle yerel ya da bölgesel devlet daireleri tarafından, bölgesel polis veya itfaiye teşkilatının bir parçası olarak yönetilmektedir.
Ulusal sistemler: Bu sistemde hastane öncesi acil sağlık hizmetleri ulusal devlet kurumları ya da bakanlıklar tarafından yönetilmektedir.
Gönüllü Sistemler: Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin genellikle küçük ve kırsal bölgelerde gönüllü topluklar tarafından sunulduğu sistemelerdir.
Özel Sistemler: Hastane öncesi bakımın özel şirketler tarafından yerel, bölgesel ya da ulusal düzeydeki kurumlar ile sözleşme yapılarak sunulduğu sistemlerdir.
Hastane Temelli Sistemler: Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin merkezi ve/veya bağlı hastaneler tarafından sunulduğu sistemlerdir.
Karma Sistemler: Yukarıda bahsedilen sistemlerini tamamı ya da bir kısmının bir arada bulunduğu sistemlerdir.
Türkiye’de acil sağlık hizmetlerinin ülke genelinde bir ekip anlayışı içerisinde kesintisiz olarak sunulabilmesi için Sağlık Bakanlığının koordinasyonu ile kamu ve özel sektördeki bütün kurum ve kuruluşların katılımı ile tek merkezden yönetilmesini sağlamak amacıyla acil sağlık hizmetleri kurulmuştur.
Sözleşmeli/protokollü ve sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları acil servislerde acil hâller nedeniyle sunulan sağlık hizmetleri için kişilerden veya Kurumdan herhangi bir ilave ücret talep edemez.
Bu hizmetlerin yürütülmesi amacıyla Bakanlık tarafından Acil Sağlık Hizmetleri Danışma Kurulu, Acil Sağlık Hizmetleri Bölge Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi ve İl Sağlık Müdürlükleri tarafından İl Acil Sağlık Hizmetleri Koordinasyon Komisyonu (ASKOM) oluşturulmuştur. Hastane öncesi acil servis hizmetleri il düzeyinde 112 İl Ambulans Servisi Başhekimliğine bağlı ambulanslar ile özel ambulans ve ambulans servisleri tarafından sunulmaktadır.
Hastane acil servisleri ikinci ve üçüncü basamak resmî ve özel sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde acil sağlık hizmeti verilen birimlerdir. Bu servis ve birimler kendilerine doğrudan başvuran ambulans ekipleri tarafından getirilen acil hasta ve yaralılara sağlık hizmeti sunmaktadır.
Hastane acil servis hizmetleri “Ani gelişen hastalık, kaza, yaralanma ve benzeri beklenmeyen durumlara bağlı olarak gelişen sağlık sorunlarında, sakatlık ya da ölümden korunması amacıyla hastaya acil serviste sunulan hizmetlerin tamamı” olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde acil servisler, kapasite, acile başvuran hastaların özelliği ve branşlara göre ağırlıklı oranı, servisin fiziki koşulları, sahip olduğu malzeme, tıbbi donanım ve personelin niteliği, hizmet verdiği bölgenin özellikleri, bulunduğu konum, bünyesinde faaliyet gösterdiği sağlık tesisinin statüsü gibi kriterler dikkate alınarak I., II. ve III. Seviye olarak sınıflandırılmaktadır.
Yoğun Bakım Hizmetleri
Yoğun bakım üniteleri “fizik durumu ağır olan hastaların, monitorize edilerek, yaşam fonksiyonlarının desteklendiği, özel tedavi ve bakım ekibiyle tedavi edildiği birimler ” olarak tanımlanmaktadır. Sağlık kurumlarında yoğun bakım üniteleri üst düzey tıbbi cihaz ve ekipmanla donatılmış, fiziksel görünüm, personelin niteliği ve çalışma koşulları nedeniyle diğer alanlardan farklılaşan özel alanlardır.
Yoğun bakımın iki temel fonksiyonu vardır. Bunlardan ilki, akut veya potansiyel olarak geri dönüşümlü hayatı tehdit eden acil durum riski altındaki hastaların bakımı, ikincisi ise organ sistem desteği sağlamak veya elektif kompleks cerrahi veya diğer tanısal işlem uygulanacak olan ve organ fonksiyon bozukluğu olan ya da riski olan hastaların yaşamsal organ fonksiyonlarının izlenmesidir.
Yoğun bakım servisleri tek disiplinli ya da çok disiplini olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tek disiplinli yoğun bakım üniteleri cerrahi yoğun bakım, dahili yoğun bakım, kalp -damar cerrahisi yoğun bakımı vb. isimlerle adlandırılabilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde yoğun bakım üniteleri tek disiplinlidir. Avustralya, İngiltere, Japonya ve Avrupa ülkelerinde ise çok disiplinli olarak organize edilmiş olup reanimasyon servisi adıyla da hizmet sunabilmektedir. Yataklı Sağlık Tesislerinde Yoğun Bakım Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ gereğince Türkiye’de yoğun bakımlar çok disiplinli olarak düzenlenmektedir.
Geri Ödeme
Sağlık Bakanlığı tarafından herhangi bir nedenle seviyelendirilmemiş yoğun bakım yataklarında verilen tedaviler birinci basamak yoğun bakım fiyatından faturalandırılır. Tescil edilmemiş yoğun bakım yataklarında verilen tedaviler ise faturalandırılamaz.