Sağlık Kurumlarında Görüntüleme ve Laboratuvar Hizmetleri

Sağlık kurumlarında tıbbi görüntüleme tekniklerinin kullanımı , hastanın teşhis ve tedavisinin başarısında önemli rol oynamaktadır. Sağlık kurumlarında tıbbi görüntüleme sistemleri yardımıyla hasta bilgileri toplanabilmekte, teşhis raporları oluşturulabilmekte, film çekimi ve görüntü transferleri yapılabilmektedir. Bu görüntüleme cihazları bir hastalığın erken teşhis edilmesine katkı sağlamaktadır. Tıbbi görüntüleme hizmetlerinin kullanımı, klinik işlemlere yönelik maliyetleri azaltarak hizmet kalitesini artırmaktadır.

Bir yanıyla maliyet ve zaman tasarrufu sağlayabilen tıbbi görüntüleme hizmetleri, bir yandan da oldukça yüksek maliyetli sağlık hizmetleridir . Görüntüleme yöntemlerinin tanı koymada yüksek düzeyde kullanımı, hem bireyler açısından hem de devlet açısından sağlık hizmeti maliyetlerini ve sağlık harcamalarını önemli ölçüde artırmaktadır.

Sağlık kurumlarında tıbbi görüntüleme cihazlarının kullanım kapasitelerini artırmak amacıyla vardiyalı çalışma saatleri uygulanmaktadır. Böylece sağlık kurumlarında sınırlı miktarda olan tıbbi görüntüleme cihazlarından 24 saat aktif bir şekilde faydalanılabilmektedir.

Tıbbi görüntüleme cihazları genellikle uzman bir hekimin kontrolünde tıbbi görüntüleme teknikerleri tarafından kullanılmaktadır. Bu teknikerler, hekim tarafından hastadan istenen tetkik ve görüntüleme yöntemini dikkate alarak tıbbi görüntüleme işlemini gerçekleştirmektedir.

Türkiye’de radyasyon güvenliğine yönelik Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği bulunmaktadır. Bu Yönetmelik'te, sağlık çalışanları ve hastaların radyasyon güvenliğini sağlamaya yönelik radyasyon doz miktarları açıkça belirtilmiştir. Gebe olan ve emzirme döneminde olan sağlık çalışanlarının radyasyon riskine karşı çalışma koşulları yeniden düzenlenmiştir.

Sağlık kurumlarında tıbbi görüntüleme cihazlarının bakım ve onarımında biyomedikal teknisyenler görev almaktadır. Bu teknisyenler formlar düzenleyerek tıbbi görüntüleme cihazlarının bakım tarihi, kalibrasyon tarihi, cihaz seri numarası ve üretici firma bilgileri gibi bilgilerini arşivlemektedir.

X-ray ışını olarak da bilinen röntgen cihazı , ilk olarak Wilhelm Röntgen tarafından geliştirilmiştir. İki boyutlu görüntüleme özelliğine sahip olan bu cihazda, görüntüleme sırasında iyonize radyasyon kullanılmaktadır. Röntgen görüntüleme yöntemleri kapsamında radyografi, radyoskopi, anjiografi ve mamografi işlemleri yapılmaktadır.

Radyografi cihazı , radyoloji bilimine öncülük eden x ışınlarının bulunması ile birlikte kullanılmaya başlanmıştır. Bu görüntüleme cihazında x -ışınları tüm vücut katmanlarından hareket ederek bir alan üzerinde görüntü oluşturmaktadır. Radyoskopi cihazı da radyografi cihazına benzemekle birlikte yapılan görüntüleme işlemi hareketli olmaktadır. Anjiyografi cihazı , kalp ve damarları görüntülemektedir. Bu cihazın kullanımı sırasında damarların dokusunu belirginleştirmek için damarların içine opak bir madde verilmektedir. En bilinen röntgen cihazlarından olan mamografi cihazı , radyasyonun kullanıldığı bir diğer görüntüleme cihazıdır. Bu tıbbi görüntüleme cihazı, meme kanserinin erken teşhisinde kullanılmaktadır. İlerleyen yaşlar ile birlikte kadınlarda kanser riskinin artışıyla birlikte, kadınların yılda bir kez mamografi çektirmeleri önerilmektedir.

Manyetik rezonans görüntüleme, manyetik bir alanda elektromanyetik radyo dalgalarının vücuda gönderilmesi ve vücuda gönderilen sinyallerin görüntüye çevrilmesi yoluyla çalışmaktadır.

Bilgisayarlı tomografi cihazı, vücudun iç yapısıyla ilgili ayrıntıları kesitsel olarak görüntülemektedir. Bilgisayarlı tomografi cihazı yüksek düzeyde iyonize radyasyon içermektedir.

Ultrasonografi cihazı, iyonize radyasyonun kullanılmadığı bir görüntüleme tekniğidir. Vücut içindeki dokularda bazı ses dalgaları daha yüksek yansırken, bazıları daha az yansımaktadır. Bu ses dalgalarındaki farklılıklar, hastanın hastalığının teşhisine yönelik bilgiler ortaya koymaktadır.

Nükleer tıp kapsamında kullanılan görüntüleme cihazlarında enerji olarak gama ışını ve iyonize radyasyon kullanılmaktadır. Bu kapsamda gamma kamera, spect tek foton ışınımı yapan bilgisayarlı tomografi (SPECT) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) cihazlarıyla görüntüleme yapılabilmektedir.

Radyolojik Görüntüleme ve Arşivleme Sistemi (PACS), farklı birimlerde yer alan görüntüleme sistemlerinin tek bir ortamda arşivlenmesine imkân sağlamaktadır. Bu sunucu aracılığıyla radyoloji bölümünde veya diğer bir bölümde görev yapan hekimin bilgisayarındaki ara yüze görüntüler düşmektedir.

Laboratuvar hizmetleri, sağlık hizmeti alan hastaların sağlık durumlarına ilişkin bilgi edinmek amacıyla numuneler alınarak bu numunelerin incelendiği hizmetlerdir. Hastanın sağlık durumuna yönelik tanıların belirlenmesinde laboratuvar hizmetlerinin önemli bir rolü bulunmaktadır. Tıbbi laboratuvarlarda çalışan personel arasında tıbbi laboratuvar birim sorumluları, tıbbi laboratuvar uzmanları, tıbbi laboratuvar teknikeri, tıbbi laboratuvar teknisyeni gibi çalışanlar görev yapmaktadır.

Günümüzde laboratuvar hizmetlerine yönelik bilgilerin analiz edilmesinde ve raporlanmasında bilgisayarlar kullanılmaktadır. Laboratuvar bilgi sistemi, hastaların laboratuvar sonuçlarını toplayan ve bu bilgileri doğrulayan bilgisayar tabanlı bir sistemdir. Bu rapor ve sonuçlar, dijital ortamda hekimlere iletilmektedir.

Tıbbi laboratuvar hizmetleri genel olarak beş farklı düzeyde incelenebilmektedir. Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliği’ne göre laboratuvarlar; basit hizmet laboratuvarı, kapsamlı hizmet laboratuvarı, ileri düzey hizmet laboratuvarı, referans hizmet laboratuvarı ve ulusal referans laboratuvarı şeklinde ifade edilmektedir.

Tıbbi laboratuvar yönetmeliği, kamu, özel, üniversiteye bağlı veya eğitim araştırma hastanelerindeki tüm tıbbi laboratuvarları kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik'e göre, bu bahsedilen laboratuvarların planlanması, ruhsatlandırılması, faaliyete başlaması, işleyişinin düzenlenmesi, yasal olarak denetlenmesi ve faaliyetlerine son verilmesine ilişkin usul ve esasları ortaya koymaktadır.