Kalitatif Risk Değerlendirme Teknikleri

Genel olarak üç sınıf risk değerlendirme yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi kantitatif (quantitative -nicel), ikincisi kalitatif (qualitative -nitel) ve üçüncüsü ise karma risk değerlendirme teknikleridir.

Kalitatif risk değerlendirmenin amacı farklı analizler yapabilmek için risklerin kimliği belirlenmesi ve kimliği belirlenmemiş risklerin meydana gelme ihtimalinin ve proje/faaliyet hedefleri üzerindeki etkisinin birleşik etkilerine dayanarak risklerin tanımlanmasıdır.

Kantitatif risk değerlendirme tekniklerinde, risk elde edilen verilerle hesaplanırken sayısal yöntemler kullanılmaktadır. Kalitatif risk değerlendirmesi, tanımlanan risklerin hedefler üzerinde olası etkilerinin sıralanması için uygulanmaktadır. Riskleri yüksek, orta veya düşük gibi terimlerle tanımlayan yöntemlerdir. Bu sayede, risk öncelikleri belirlenmektedir. Risk, sonuçların ve ihtimallerin üzerinde yoğunlaşmaktadır. Kalitatif risk değerlendirme tekniklerinde ise tehlikenin olma ihtimali, tehlikenin etkisi gibi faktörlere çeşitli tanımlayıcı değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve/veya mantıksal metotlar ile analiz edilerek risk değeri hesaplanmaktadır.

Risk, tespit edilen potansiyel tehlikeler için ortaya çıkma olasılığının ve sonuç olarak meydana gelebilecek şiddet derecesinin çarpımıdır.

Ön tehlike analizi yapılırken tehlike alanları ve durumlarını gösteren kontrol listeleri incelenir ve risk değerlendirme formunda değerlendirilir. Bu metot, önleyici metotlara geçiş aşamasında kullanılmaktadır.

İş güvenlik analizinde, işi küçük parçalara/adımlarına ayırarak potansiyel tehlikeleri ve alınacak önlemleri belirlemektedir. İş güvenlik analizinde işin tanımı, tarih, düzenleyen, onaylayan varsa ilgili dokümanların yer aldığı alanları da içerecek şekilde formlar hazırlanmalıdır.

Risk değerlendirme matrisi yöntemi iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi tanımlarken sıkça kullanılan yaklaşımlardan biridir. Sistem/süreç güvenlik düzeyinin tespiti ve analizi amacıyla geliştirilmiştir . L tipi ve X tipi olmak üzere iki çeşittir. 5X5 matris diyagramı olarak da adlandırılan L tipi matris değerlendirme yönteminde risk puanı, olasılık ile zarar derecesinin (şiddetin) çarpımı ile hesaplanmaktadır. Bu matriste kırmızı ile belirtilen alanlar kabul edilemez riskleri yani bir an önce çalışma yapılarak acilen önlem alınması gereken riskleri belirler. Sarı alanlar mümkün olan en kısa sürede müdahale edilmesi gereken riskleri belirler. Yeşil alanlar ise daha uzun vadede müdahale edilebilecek riskleri tanımlar. X tipi matris diyagramlarında tehlike üzerinde etkisi olan faktörlerin, parametrelerin tanımlanması ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesi gerekmektedir. Örnek risk değerlendirme analizinden de görüleceği üzere başlık kısmında faaliyet, tehlike, etkilenecek kişiler, sonuç, ihtimal, şiddet, skor ve satır kısmında önlem ifadeleri yer almaktadır.

Tehlike ve İşletebilme Analizinde (HAZOP) çalışma esnasında anahtar kelimeler, tasarım parametreleri ve çeşitli tablolar kullanılır.

Hata Ağacı Analizi (FTA) ve Olayı Ağacı analizinde (ETA) Öncelikle istenmeyen olay/olaylar tespit edilir, sonrasında istenmeyen olaya sebep olabilecek olaylar bir ağaç gibi şematize edilerek olayların temeline ulaşılır. Aralarındaki fark FTA tümdengelim mantığı, ETA tümevarım mantığı kullanır.

Hata Türleri ve Etki Analizi (FMEA) sistem, tasarım, süreç ve servis olmak üzere 4 çeşittir. Formülüne ise fark edilme derecesi parametresi ilave edilmiştir.

Kontrol Listeleri kullanılarak Birincil Risk Analizi deneyimli uzmanlar tarafından hazırlanmış olan kontrol listeleri kullanılır.

Güvenlik denetimi, gözlem ve kontrol listelerinin uygulanarak sistemin analiz edildiği bir metottur. Sistem güvenlik analizi fabrika ziyaretleri yapılması ve kontrol listeleri uygulanmasıdır.