Rekreasyon ve Fiziksel Aktivite
Rekreasyon, bireylerin serbest zamanlarda hoşlanarak yaptıkları, sosyal olarak değer buldukları aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Rekreasyon, serbest zamanlarda gönüllü olarak yürütülen faaliyetler ve deneyimlerden. Rekreasyon genellikle kişisel ve sosyal faydaları için zevkli ve eğlenceli serbest zaman faaliyetini ifade eder. Başka bir deyişle, insanlar serbest zamanlarında belirli bir aktivite ararlar.
Özellikle rekreasyonel bir aktivite olarak fiziksel aktivitenin bireyler için önemli olan beden imajının yani bireylerin bedenleri ile ilgili nasıl düşündükleri ve hissettiklerinin öneminin artması kendi bedenlerinden hoşnut olmaları ön plana çıktığı ve beden imajı ile ilişkilendirildiği görülmektedir.
Fiziksel Aktivite Nedir?
Fiziksel aktivite, iskelet kasları tarafından üretilen ve enerji harcaması ile sonuçlanan herhangi bir vücut hareketi olarak tanımlanmaktadır. Sık sık egzersiz ile karıştırılan ve bazen de birbirinin yerine kullanılan terimlerdir. Bu kapsamda egzersiz ise; fiziksel aktivitenin bir kategorisi olarak planlanmış, tekrarlayan fiziksel uygunluğun iyileştirilmesi veya sürdürülmesi için yapılan bedensel hareketler olarak tanımlanmaktadır.
Spor kavramı ise yapılandırılmış egzersizin bir alt bileşeni olarak belli kuralları olan, rekabet unsuru içeren bir olgudur.
Ne Kadar Fiziksel Aktivite Yeterlidir?
Fiziksel aktivitenin etkisi birkaç gün sürebileceği gibi bir yıla kadar devam edebilir. Bu duruma fiziksel aktivite bileşenleri olarak adlandırılan; fiziksel aktivitenin sıklığı, süresi ve yoğunluğu etki etmektedir.
Fiziksel Aktiviteye Katılımı Engelleyen Faktörler
Fiziksel aktivitelere katılımda çeşitli sebeplerden dolayı bir takım engeller /kısıtlılıklar bulunmaktadır. Bu engellerin belli başlıcaları aşağıda sunulmaktadır:
- Kişisel sağlık durumu,
- Sosyo-ekonomik durum,
- Coğrafya /iklim,
- Yaşlılık,
- Hastalık ve yaralanma korkusu,
- Ulaşım eksikliği,
- Zaman yetersizliği,
- Çocuk bakımı,
- Tesis eksikliği,
- Fiziksel aktiviteye katılmak için arkadaş eksikliği,
- Motivasyon eksikliği,
- Eğitim düzeyi,
- Yaş ve benzeri birçok durum fiziksel aktiviteye katılımı etkilemektedir.
Fiziksel Aktivite Sağlık İlişkisi
Fiziksel aktivitenin sağlık üzerine birçok yararının olmasına karşın serbest zamanlarda yapılan fiziksel aktiviteye katılımın dünyada yeteri seviyede olmadığı bilinmektedir.
Fiziksel aktiviteye katılımın ülkemizde de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Örneğin Türkiye Toplumunun Fiziksel Aktivite Düzeyi Araştırma Raporu'na (2010) göre;
Toplumun sadece %25’i yeterli fiziksel aktiviteye katılıyor,
En hareketsiz grup 15-19 yaş arası ve bu gençlerin %63’ü hareketsiz,
Serbest zamanların halkın en az hareketsiz olduğu zaman dilimi olduğu ve serbest zaman değerlendirme kültüründe fiziksel aktivitelerin olmadığı görülmektedir.
Fiziksel Aktivitenin Sağlık Üzerine Etkileri
Fiziksel Sağlığa Etkileri
Fiziksel hareketsizlik, obezite, yüksek kolesterol ve hipertansiyon gibi sağlık açısından risk oluşturan olumsuzluklara karşı bir güç oluşturur.
Kardiyovasküler hastalıklar, tip 2 diyabet ile bazı kanser türlerine (kolon ve meme kanseri) karşı korunmaya yardımcı olur.
Gençlerde iskelet gelişimi için önemli olan fiziksel aktivite yaşlı bireyler içinde eklem işlevselliği ve kemik sağlığının korunmasında, düşme ve kırıklara karşı da önemli bir koruyucu özelliği bulunmaktadır,
Erken doğum ölümü gibi birçok sağlık sorununun azaltılması,
Sigara gibi olumsuz yaşam biçimi seçimlerine karşı bir karşı güç oluşturma,
Kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesi,
Uyku miktarının ve kalitesinin iyileştirilmesi,
Aerobik dayanıklık, esneklik, denge ve koordinasyon.
Fiziksel aktivite, yukarıda belirtilen sağlıkla ilişkili birçok faydalar sağlayarak bireylerin yaşam kalitesine etki eden önemli bir unsurdur.
Psikolojik Sağlığa Etkileri
Fiziksel aktivitenin depresyonu önlemeye, stres ve kaygıyı azaltmaya ve ruh hâlini iyileştirmeye önemli katkılar sağlamaktadır.
Genç bireylerin kimlik oluşturmalarında, takım olarak çalışmayı geliştirdiği, karar verme ve güven oluşturmada yararlar sağlarken aynı zamanda kendini ifade etme başarı sağlamada fırsatlar sunmaktadır,
Çocuklarda değer gelişiminde katkı sağlar,
Problem çözme kapasitesini ve akademik performansı geliştirmekte,
İş yerlerinde çalışan bireylerin çalışma verimliliği artırdığı görülmektedir.
Toplum Sağlığına Etkileri
Fiziksel aktiviteye katılım, toplumda ilişkileri güçlendirerek daha uyumlu güvenli bir ortam yaratarak toplumsal dışlanmayı azaltmaktadır,
Fiziksel aktiviteye katılım, toplumda iş birliğini artırarak kolektif kimlik oluşumunda etkilidir,
Özellikle daha kırsal alanlarda rekreasyon ve fiziksel aktivite kulüpleri sosyal etkileşimin en önemli kaynaklarından birisidir,
Rekreasyon ve fiziksel aktivite programları ile mülteci gençleri desteklemede bir araçtır.
Ekonomik Etkileri: Sağlık Temelli Yaklaşım
Serbest zamanlarda gerçekleştirilen düzenli fiziksel aktivitenin fiziksel ve psikolojik olumlu etkilerinden yukarıda bahsetmiştik. Fiziksel aktivitenin bu olumlu etkileri bireylerin hastalıklara yakalanma risklerini azaltmakta ve hastalıkların oluşturacağı maliyetleri de azaltmaktadırlar. Örneğin şeker hastalığının tedavisi için harcanacak para oldukça fazladır. Uygun bir fiziksel aktiviteler ile hastalığın etkileri azaltılarak bu maliyetlerde azaltılabilmektedir.
Aslında sağlık harcamalarının ülkelerin en fazla paya sahip olan unsurların başında gelmekte ve fiziksel aktivitelerin bu açıdan bu sağlık maliyetleri düşüren bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Fiziksel Okuryazarlık
Fiziksel okuryazarlık kavramı ilk defa 1993 yılında Margaret Whitehead Avustralya’nın Melburne şehrinde düzenlenen düzenlenen uluslararası beden eğitimi ve spor sempozyumunda bir bildiride ortaya konulmuştur. Bu çalışma ile birlikte ivme kazanmış ve tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır.
Fiziksel okuryazarlık, her bir bireyin sahip olduğu donanıma uygun olarak, yaşamı boyunca fiziksel aktiviteyi sürdürmek için; motivasyon, güven, fiziksel yetkinlik, bilgi ve anlayış olarak tanımlanmaktadır.