Serbest Zaman Hakkı

Tüm toplumlarda insanlar eşit haklara sahiptir. Uygulamada bunun birebir böyle olmadığı görünmesine rağmen yine de yasalar karşısında herkes eşittir. İnsanın birinci hakkı yaşama hakkıdır.

Hak Kavramı

Hak: kişilerin hukuk düzenince korunan menfaatleridir. Hak durumu, kişilerin menfaatlerine olan durumların kanunlar tarafından korunması, aksine davranan kişilere karşı ise kanuni yaptırımlar uygulamayı olanak sağlar.

İnsan Hakları: İnsan hakları, tüm toplumların altında yatan temel ilkelerdir. Diğer ilkeler ise hukukun üstünlüğü ve demokrasidir. İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte temel önem insan haklarına verilmiş ve bu haklar evrensel olarak kabul edilmiştir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden yaklaşık üç yıl sonra, devletlerin kişilere tanınan hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması konusunda bir araya gelmesi ile 10 Aralık 1948 tarihinde ilan edilen Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, insan hakları fikrinin tarihinde bir dönüm noktasıdır.

Medeni, Politik, Sivil, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 30 maddesi medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları bir bütün olarak ele alır. Genel hatlarıyla bildirinin 1 -18. maddeleri medeni, 19- 21. maddeleri politik, 22- 28. maddeleri ekonomik, sosyal ve kültürel hakları ve son 2 madde ise diğer hakları içermektedir. Ekonomik, sosyal ve kültürel haklardan ikisi serbest zamanla ilgilidir, bunlar 24 ve 27. maddelerdir.

Serbest Zaman Hakkı: Serbest zaman hakkı “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”nin ekonomik, sosyal ve kültürel hakları içerisinde yer alır ve bireyin işten, toplumsal sorumluluklardan uzakta yeterli serbest zamana sahip olmasını ifade eder.

Serbest Zamana İlişkin Diğer İnsan Hakları Bildirgeleri

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ilanından bu yana geçen 70 yıldan fazla bir süredir, Birleşmiş Milletler ve diğer kuruluşlardan önemli ek beyanlar, sözleşmeler ve uygulamalar geliştirilmiştir. Özellikle “Dünya Serbest Zaman Organizasyonu (World Leisure Organization)” doğrudan serbest zaman alanına özgü bir yapılanma olduğu için yayınladığı deklarasyonlarla serbest zaman alanıyla ilgili tüm bireyler tarafından dikkatle izlenmektedir.

İnsan Hakları ve Serbest Zaman İlişkisi

Çalışma Hayatı ve Serbest Zaman: Serbest zaman hakkının elde edilmesinde günümüze kadar geçen süreçler incelendiğinde; özellikle çalışma ve iş hayatı bağlamında ilk toplumsal hareketlerin sanayi devrimi ile başladığı görülmektedir. 1883 yılında Fransız yazar Lafargue, “Tembellik Hakkı” adlı eserinde çalışma denilen çılgınlığa karşı insanoğlunun karşı koyması gerektiğini savunmuştur. Aslında “Tembellik hakkı” altında Lafargue “serbest zaman” hakkını savunduğu söylenebilir.

Özgürlük: Birinin engellenmeden ya da sınırlandırılmadan istediğini seçebilmesi, yapabilmesi ve hareket edebilmesi durumu olarak ifade edilebilir. Çağdaş toplumların en temel değerlerinden biri olan özgürlük kavramı ile serbest zaman ilişkisi Aristoteles’in serbest zamanı, çalışmanın gerekliliklerinden bağımsız olmak olarak tanımlamasından beri incelenmiş olup “serbest zamanın özel bir amacı, erdemli bir eylemi olduğu” düşünülmüştür.

Toplumsal Cinsiyet: Serbest zaman aktivitelerine katılımda toplumsal cinsiyet eşitliği, “tüm bireylerin cinsiyetleri, cinsel kimlik ve yönelimleri nedeniyle eşit hak, fırsat ve olanaklara sahip olmalarıdır.” Özellikle "Kadınlara karşı her türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesinin 13. maddesinde “kadınların her türlü rekreatif, spor ve kültürel aktiviteye katılma hakkı”na sahip olduğu vurgusu yapılmaktadır.