Zaman ve Boş Zaman Kavramları

Zaman hakkında birçok tanımlama yapılmasına rağmen bilim insanları zamanın ortak bir tanımı çerçevesinde buluşamamışlardır. Genel olarak bakıldığında tasarruf edilerek miktarı ve niceliği arttırılamayan zaman, son yüzyılda araştırmacıların fazlaca üzerinde çalıştığı konulardan birisidir. Zaman planlamalarıyla, yönlendirmeleri, koordinasyonu ve kontrollü olarak kullanılması ile ortaya çıkan boş zaman, ayrıca boş zaman tercih edilecek eylemler ve aktivitelerin rekreasyon olarak yaşama aktarılma süreci birbirini tamamlayan halkalar olarak görülmektedir. Zaman; kesin ölçülemeyen, soyut gibi birçok anlam taşımaktadır. Türk Dil Kurumu’na göre zaman; “Bir işin içinden geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu süre”dir. İşletmelerin belirlenen hedef ve amaçlara ulaşmak için tükettiği zamana örgütsel zaman denir. Yönetim içerisinde yer alan planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarının örgüt faaliyetlerinin ortak amaca yönlendirilmesindeki süreç ise yönetsel zaman olarak ifade edilir. Çalışma zamanı ise iş için harcanan zaman işin yapıldığı an, hazırlıklarının olduğu ve işe gidiş gelişin de içinde olduğu zaman olarak tanımlanmaktadır. Yaşam süreci içerisinde yer alan çalışma ve zorunlu ihtiyaçlar için kullanılan zamanının dışında kalan zaman dilimi, serbest zaman olarak tanımlanır. Zamanın fonksiyonel olarak kullanımı ve yönetimindeki tercihler, toplumun ve bireylerin zaman kullanım şeklini de açıklayabilmektedir. Zaman kullanımları incelenerek toplumun veya bireylerin kültür, birikim ve eğitim gibi konular hakkında değerlendirmeler yapılabilir. Boş zaman kavramının ilk ortaya çıkışı, insanlığın yerleşik düzene geçtiği ve aynı zamanda düzenli iş (çalışma) hayatına sahip olmalarına dayandırılmaktadır. İnsanların kaliteli bir yaşama sahip olmasında boş zamanın yeri ve önemi oldukça yüksektir. Boş zaman; serbest olma, doğallık içeren bir zaman ve yaşam alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyin boş zamana yüklediği anlam, deneyimleri ile doğru orantılıdır. Daha geniş kapsama boş zaman, işin gerekliliği ve günlük hayatın baskısından kurtulma anlamı taşımaktadır. Çalışma ve zorunlu ihtiyaçlara ait olan zamanın planlı ve bilinçli kullanılması, boş zamanın ortaya çıkmasına doğrudan etki etmektedir. Boş zamanların kısa, orta veya uzun olarak ortaya çıkışı bu duruma bağlıdır. 1950’li yıllardan sonra meydana gelen ve hızla gelişen teknoloji insan gücüne olan ihtiyaçta düşüşlere neden olmuştur. Üretim ve gelir yükselişe geçerken insanların çalışma yaşamlarındaki kurallar daha belirgin bir h âl almıştır. Çalışma saatlerinde meydana gelen düşüş, ters orantılı olarak boş zamanların yükselişine neden olmuştur. Boş zaman insan yaşamı için bu kadar değerli iken, aynı zaman da tehlikeli bir konuma da sahiptir. Boş zamanlar doğru kullanıldığında kişisel ve toplumsal gelişimler ortaya çıkmaktadır; fakat doğru kullanılmadığı takdirde ise psikolojik problemler, bunalımlar, stres, başıbozukluk, depresyon vb. birçok problemi de beraberinde getirme tehlikesine sahiptir. Dumazedier, boş zamanın fonksiyonlarını ifade ederken üç temel fonksiyon olduğunu belirtmiştir. Eğlenmek; zamanı hoş ve bireyin haz duygusu elde ettiği şekilde kullanması, günlük yaşamın sıradanlığından kurtaran, bireyin sosyalleşmesine katkıda bulunan gelişim, stres ve yorgunluk gibi bedensel tahribatların onarılmasında kullanılan dinlenme olarak ifade etmiştir. Boş zamanların değerlendirilmesi, toplumsal bir işlev ve bireyin tatminliğini etkileyebildiğinden oldukça önemli bir yere sahiptir.