Rekreatif Etkinlik Olarak Oyun ve Oyun Liderliği

Oyun Kavramı

Oyun olgusu insanlık tarihi kadar eski olup, kültür ve medeniyetlerin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Öyle ki ünlü tarihçi Johan Huizinga’ya göre oyun, kültürden daha eski bir olgu olup, kültür kavramının ortaya çıkışında en önemli faktördür. Oyun oynayan insan oyuna dair koymuş olduğu kuralları zaman içerisinde sosyal yaşama uyarlamış ve kültürün en önemli yapı taşlarından birisi olan toplumsal normları-kuralları yaratmıştır.

Oyunun Sınıflandırması

Oyun sınıflaması yapılırken yapısal özellikler başta olmak üzere oyunun doğası, biçimi, içeriği ve oynayan açısından oyuna yüklenen anlam gibi birçok faktör bu sınıflamada etkili olmuştur.

Hazar (2000), konu ile ilgili en geçerli tanımın Roger Colliois tarafından yapıldığını ifade etmektedir. Roger Colliois’e göre oyunlar;

Şans Oyunları: Bu oyunlarda oyuncu, herhangi bir şekilde zihinsel ve fiziksel olarak enerji harcamaz ve oyunun gidişini oluruna bırakır. Bu oyunlarda kader, talih, rastlantı sonucu belirleyen en önemli faktörlerdir. Genellikle fiziksel ve mental becerinin bir önemi yoktur.

Gösteri-Rol Oyunları: Bu tür oyunlarda oyuncu kendi karakterinden sıyrılıp başka bir karaktere bürünerek bir rol üstlenirler ve onu canlandırmaya çalışır. Oyuncu canlandırmış olduğu karakterin dünyasına girerek orada yaşamaya başlar.

Macera-Heyecan Oyunları: Bu tür oyunlarda aksiyon, adrenalin heyecan, coşku ve haz bir arada yaşanır. Oyun içerisinde yaşanan coşkusallıkla birlikte kişinin geçicide olsa kaybolan bedeninin durağanlığını ve dengesini hissetmesi ve nihayetinde sergilenen cesaret ile korkaklığın üstesinden gelmesi kendisine olan güvenini bulması söz konusudur.

Mücadele-Yarışma Oyunları: Sportif bütün aktiviteler bu sınıflamada yer alır. Bu tür oyunlarda yarışma, rekabet, yenme ve yenilme gibi kavramlar ön plandadır. Oyunu-mücadeleyi kazanmak için hem mental hem de fiziksel beceriler oldukça önemlidir. Sunucu belirleyen etmen şans ve talihten çok oyuncunun sergilemiş olduğu performanstır.

Oyuna dair bir diğer sınıflandırma ise Avedon ve Smith tarafından yapılmıştır. Buna göre oyunlar üç başlıkta değerlendirilmektedir (Akandere, 2013);

Fiziksel Beceri Oyunları: Bu tür oyunlarda fiziksel beceriler ön plandadır. Oyun içindeki değişkenlikler, karşı takımın avantaj ve dezavantajları, anlık ve duruma uygun karar verebilme becerisi oyunun sonucunu belirler (Koşu oyunları, stafet yarışları vs.).

Strateji Oyunları: Bu tür oyunlarda mental beceriler ön plandadır ve sonucu oyuncunun oyun sürecindeki, zeka gücü ve doğru karar verebilme yetisi belirler (Satranç, dama vs.).

Şans Oyunları: Oyunun gidişatına herhangi bir şekilde mental veya fiziksel müdahale söz konusu değildir. Oyunun sonucunu tamamen talih ve tesadüfler belirler (Tombala, rulet vs.).

Rekreatif Oyunlarda Liderlik

Literatürde tanımı yapılan liderlik tiplerinin rekreatif amaçlı oyunlarda hangisi ya da hangilerinin seçilmesi gerektiği, oyunların yapısal özelliklerine göre değişiklik gösterir. Buna göre rekreatif oyunlarda uygun liderlik tipleri şöyledir;

Gösteri-Rol Oyunları: Bu tip oyunlarda özellikle sosyal yaşama dair gerçeklerin sanatsal bir bakış açısı ile ele alınması ve özünde temel kaygının insan ve toplum olmasından dolayı literatürdeki tanımı kısaca “İnsana çok değer veren, insanla arkadaşlık kurmak isteyen ve onun mutlu olmasını isteyen…” olarak tanımlanan arkadaş tipi liderlik doğru liderlik tipidir. Bu lider oyun sürecinin başından sonuna kadar esas öznenin “insan” olduğu düşüncesinden hareketle oyuncular, izleyenler ve diğer çalışanlar (yardımcı kadro)’ ın yönetiminde hümanist bir yaklaşım sergiler.

Macera-Heyecan Oyunları ve Mücadele-Yarışma Oyunları: Bu tip oyunlarda rekabet, aksiyon ve adrenalin duygusunun en üst seviyede yaşanması oyun liderinin sürecin tamamında kontrolü elinde bulundurmasını, olası riskleri tahmin ederek gerektiğinde risk almasını ve cesaret örneği sergileyerek ön plana çıkmasını zorunlu kılmaktadır. Bu tip oyunlarda karizmatik liderlere ihtiyaç vardır ve doğru liderlik tipi karizmatik liderliktir.

Strateji Oyunları: Bu tip oyunlarda başarı, oyuncunun oyun içerisindeki mental becerisine (strateji, taktik, problem çözme ve oyun planı) bağlı olduğu için oyuncunun mümkün olduğu kadar sürece hakim ve uzman olması gerekmektedir. Dolayısıyla literatürdeki tanımı kısaca “bir konudaki uzmanlığı ile izleyici grubu etkileyen ve kendini kabul ettiren” olarak tanımlanan teknokratik liderlik tipine ihtiyaç vardır. Bu tip liderler alanında uzman kişiler oldukları için izleyici grup tarafından benimsenmesi ve takip edilmesi daha kolay olacaktır.

Şans Oyunları: Bu tip oyunlarda süreç ve sonucun tamamen şans-talih tarafından belirlenmesinden dolayı “insana ve sürece ilgiyi yüksek ve dengede tutmak” olarak tanımlanan kurnaz tip liderlik en uygun liderlik tipidir.