Fotoğrafta Kompozisyon ve Ögeleri

Kompozisyon, fotoğrafta verilmek istenen duygu, düşünce, ya da iletinin izleyicinin algısını etkili bir biçimde uyarabilmesi için kullanılan biçimsel düzenlemelerdir. Bu düzenlemeler sanat tarihinin derin geçmişi içerisinde birer kurala dönüşmüştür.

Her fotoğraf, izleyicisini fotoğrafçının hedeflediği şekilde etkileyebilmesi ve onda ortaya çıkmasını beklediği bir sonucun oluşabilmesi için biçim ve içerik ilişkisinin nasıl kurulduğu, fotoğrafın ne söylediği ve nasıl söylediği ile ilişkilidir. İçeriğin hem algılanabilecek şekilde, hem de göze hoş gelebilecek şekilde sunulmasını sağlayan da kompozisyon kurallarıdır.

Her fotoğrafın çekim koşulları ve ortaya çıkış biçimi şüphesiz fotoğrafçının bilgisi, becerisi konsantrasyonu ve düşünceleri, konunun öznel koşulları ve ışık koşulları gibi daha bir çok etkene bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir.

Kompozisyon kurallarından hangilerinin uygulanacağı da bu koşullara göre ve fotoğrafçının tercihine bağlı olarak fotoğraftan fotoğrafa göre değişebilmektedir. Bazı aykırı fotoğrafçılar bu kuralları uygulamayıp, tersine bozmaya çalışmaktadırlar. Ancak yüzyıllardır kullanılagelmiş ve kabul edilmiş bu kurallar bilinmeli ancak uygulanması her zaman bir zorunluluk arz etmemektedir.

Kompozisyon düzenlemelerinde belirginlik, sadelik, oran, uyum, zıtlık, derinlik ve ritm gibi görsel sanat disiplinlerinin bir çoğunda kabul edilen kavramların yanı sıra fotoğrafın kendi tekniği ve dili içinde ortaya çıkan çekim ölçekleri, bakış açısı, bakış yüksekliği gibi bazı değişkenler de kompozisyonu belirleyen faktörler olarak ele alınmaktadır.

Fotoğrafta görüntü düzenlemesi basitçe ayıklama dediğimiz edimle yapılır. Konuyu anlatmakta ve vurgulamakta gerekli figürler çerçeve içine alınır, diğerleri ayıklanarak çerçeve dışında bırakılır.

Fotoğrafın anlam ve estetik yapısını oluşturan aşağıda sıralanan değişkenlere yönelik tercihler kompozisyon düzenlemelerinde sonucu belirler:

• Kullanılacak objektifin odak uzaklığının (farklı optik etkiler göz önünde bulunarak) tercih edilmesi
• Konuyla aradaki mesafe
• Bakış açısı ve bakış yüksekliği
• Anlamı oluşturan ideal ‘kritik an’ın tespit edilerek uygun zamanlamanın yapılması
• Görsel kayıt türü (siyah beyaz ya da renkli, pozitif ya da negatif, sayısal ya da kimyasal) ya da formatının (kare, dikdörtgen, yatay, dikey) seçimi
• Konunun anlam ve dramatik yapısına uygun ışık koşularının beklenmesi ya da yeniden oluşturulması
• Estetik kaygılarla çerçeve içerisinde bulunan nesnelerin yerlerine ve konumlarına yapılan değişiklikler ya da müdahaleler