Radyoda Sunuculuk, Spikerlik ve Metin Yazarlığı

Spiker (speaker) sözcüğü İngilizce kökenli olup, anlamı; konuşmacı, sunucu, sözcü’dür. Sunucu ve spiker kavramlarını sanki birbirlerinden farklı kavramlarmış gibi göstermek yerine, sunucu veya İngilizce karşılığı ile spiker’in aynı kavram olduğunu özellikle belirtmek gerekmektedir.

Radyo ya da televizyonda, birbirinden çok farklı konularda konuşan konuşmacılar vardır ve bunlar yaptıkları farklı işlere göre; Newscaster (haber spikeri), Sportscaster (spor spikeri), Interviewer (görüşmeci), Showman/diskjokey (gösteri/eğlence programı sunucusu), Education -culture program's announcer (Eğitim -kültür programı spikerleri), Announcer Speaker (Anons spikeri) gibi değişik isimler alırlar.

Spikerleri sıradan insanlardan ayıran en önemli özellikleri etkili konuşmalarıdır. Etkili konuşmanın sırlarını anlayabilmek için önce konuşmanın temel ögelerinden bahsetmek gerekmektedir. Konuşmanın temel ögeleri; ses, dil, diksiyon, vurgulama, duraklama, tonlama, yorumlama, üslup olarak belirtilebilir.

Spikerler için iyi bir ses kadar aranan diğer özellik iyi bir diksiyon’dur. Diction’un İngilizce sözlükteki karşılığı; “konuşma tarzı, telaffuz” olarak geçmektedir. Güzel ve etkili konuşmak üzere seçilen dil malzemesinin doğru seçilmesi ve bunların konuşmaya yardımcı diğer unsurlarla (sesin uyumu, vurgu, ton, tonlama, durak, üslup, jest ve mimikler, tavır vb.) uyumlu bir biçimde kullanılabilme sanatına, diğer bir ifade ile anlamlı ve alımlı söz söyleme sanatına diksiyon denilmektedir.

Spikerler yükseköğrenimli, Türkçe’yi ve yabancı dili konuşabilen, genel kültürü zengin, iletişimi kuvvetli, habercilik ve röportaj tekniklerinde uzman, dürüst, çalışkan kimselerden seçilmelidir.

Radyo programının hayata geçirilmesi spikerler sayesinde olmaktadır. Radyoda görüntü unsuru bulunmadığından, canlandırılması gereken her şeyin kelimelerle ifade edilebilmesi gerekir. Bu bakımdan radyo metni yazmak televizyon metni yazmaktan daha zor olarak nitelendirilir. Metin yazımında hedef kitlenin algılayabileceği bir dil kullanılmalıdır, anlaşılmayı güçleştirecek yabancı kelimeler var ise bunlar açıklanmalıdır. Uzun ve anlaşılması güç cümlelerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

Şekilsel özelliklere gelince; yazılan metnin spikerler tarafından seslendirileceği ve kayıt, montaj teknisyenleri tarafından takip edileceği düşünülerek rahat okunabilecek ve takip edilebilecek bir format tercih edilmelidir. Bu özelliklerden bazıları şöyle sıralanabilir:

Program metni bilgisayarda A4 kağıdına dikey yönde çıktı alınacak biçimde düzenlenmelidir.

Her sayfanın metnin başladığı sol tarafında 4 -5 cm, sağ tarafında 2 cm, üst kısımda 5 cm, alt kısmında ise 4 cm boşluk bırakılmalıdır.

Spikerin rahat okuyabilmesi için; satır aralığının en az 1.5, yazı puntosunun en az 12, yazı karakterinin Times new roman, calibri, arial gibi gözümüzün alışkın olduğu bir tür olması gerekir.

Yabancı kelimelerin yanlarına parantez içinde Türkçe okunuşları, 3 haneyi aşan rakamlar var ise bunların yanlarına da yine parantez içinde kaçı ifade ettiği yazı ile yazılmalıdır.

Metnin içinde “yapılmamalı, edilmemeli, söylenmemeli vb. olumsuzluk takısı alan kelimeler var ise bunların yanlış okunmasını önlemek için, bu kelimelerin altları çizilmelidir

Birden fazla spiker kullanılacak ise SPK 1, SPK 2, SPK 3 şeklinde numaralandırılmalı, sadece bir erkek ve bir kadın spiker kullanılacaksa; ESP, KSP şeklinde yazılmalıdır