Ruh Sağlığında Temel Kavramlar ve Psikiyatrik Sosyal Hizmetin Tarihçesi

Ruh Sağlığı Kavramı

Ruh sağlığı; bireyin kendisi, çevresi ve yaşadığı topluma uygun davranabilmesi, denge, düzen ve uyum sağlayabilmesi ve gereken özveride bulunabilmesi olarak tanımlanmıştır .

Dünya Sağlık Örgütünün Ruh Sağlığı Tanımı

Dünya Sağlık Örgütü, ruh sağlığını; bireyin kendi yeteneklerinin farkına vardığı, hayatın normal sıkıntılarıyla başedebildiği, üretken olarak çalışabildiği ve kendi toplumuna faydalı olabildiği bir iyilik hâli olarak tanımlar.

Ruhsal Bozukluğun Tanımı

Dünya Sağlık Örgütü ruhsal bozukluk için de bir tanımlama yapmış ve ruhsal bozukluğu; bireyin önemli ölçüde kötü hissetmesine ve işlevselliğinin bozulmasına yol açan, klinik olarak anlamlı düşüncede, duyguda, davranışta değişimle olarak tanımlamıştır.

Ruhsal Bozukluğu Belirlemede Yardımcı Olan Özellikler

Ruhsal bozuklukları ya da anormal davranışı tanımlamada kullanılan ve bir arada değerlendirilmesi, değerlendirirken de dikkatli olunması gereken istatistiksel seyreklik, normların ihlali, kişisel rahatsızlık, işlevlerin bozulması, beklenmedik olma gibi kavramları incelemek gerekir. Bu kavramların birlikte var olması ruh sağlığı sorununu belirlemek için önemlidir.

• İstatistiksel seyreklik
• Normların İhlali
• Kişisel rahatsızlık
• Beklenmedik olma

Psikiyatrinin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi

Ruh hastalıklarının nedenlerini, belirtileri, çeşitleri ve tedavisiyle uğraşan tıp bilim dalına psikiyatri denir.

Psikiyatrinin Tarihsel Gelişimi

Psikiyatrinin ilk ve eski çağlardaki tarihçesine bakıldığında ruh sağlığı sorunu yaşayanların büyücü olduğuna inanılmış, kötü muamele görmüşlerdir.

Hipokrat ,tıbbı büyü ve batıl inançlardan ayırarak ruh sağlığı sorunlarını doğal nedenlerle açıklamıştır. Hipokrat beyni bilinçliliğin entelektüel yaşamın ve duyguların organı olarak kabul etmiş, sapkın davranışları beyin patolojisi olarak tanımlamıştır.

Orta Çağ döneminde ise ruh sağlığı sorunu olan kişilerin büyücü oldukları düşüldü, işkenceler yapıldı, yakıldı, hapsedildiler ve linç edildiler.

Orta Çağ ’da İslam âleminde, müzik dinletilerinin yapıldığı, bahçeler ve havuzlar ile çevrili rahat bir ortamda tedavi uygulayan kuruluşlar vardı.

Avrupa ’da bakıldığında ise ilk kez 1547 ’ de Londra ’daki St. Mary of Bethelem manastırı VIII. Henry tarafından bir hastaneye dönüştürülmüştür. Bu kurumu giderek Avrupa ve Amerika kıtalarında benzerleri izledi ;ama koşullar yine de insanlık dışı olarak kabul edilmektedir.

Moral tedavi döneminde ise Philippe Pinel Fransız İhtilali ’nin de etkisiyle akıl hastanelerinde ruh sağlığı sorunu yaşayan kişilere insancıl bir yaklaşım uygulayarak onları sakinleştirdi, hastane odalarını yaşanabilir hale getirdi.

Çağdaş psikiyatri dönemine bakıldığında ise özellikle 19.yüzyılda anatomi, nöroloji gibi alanlardaki gelişmeler neticesinde ruhsal hastalıkların nedeni olarak beyin işlevlerindeki bozukluklar görülmüştür.

20.yüzyılın başlarında ise ruhsal hastalıkların nedeninin psikolojik olduğu ve çevreyle ilişkisi yönünde bir görüşler oluşmaya başlamıştır.

Esquriol, Morel ve Mognan, yüzyılın sonlarına doğru Liebault, Bernheim, Charcot ve daha sonra Pierre Janet , Griesinger, Meynert, Hecker, Kahlbam, Kreaplin, Breuer, Freud, Jung ve Adler çağdaş psikiyatrinin kurucusu olmuşlardır.

Psikiyatrik Sosyal Hizmetin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi

Psikiyatrik sosyal hizmet alanında çalışan sosyal hizmet uzmanları sahip oldukları bilgi, değer ve becerileri kullanarak ruh sağlığı kurumlarında hastayı; hastalığı, ailesi, çevresi ve işi gibi sistemler içerisinde bir bütün olarak inceler; sosyal, psikolojik ve ekonomik sorunların giderilmesini amaçlar, müracaatçı grubunun topluma işlevsel olarak katılımını sağlayan sosyal hizmet etkinliklerini yürütür.

Aşağıda psikiyatrik sosyal hizmetin tarihsel gelişimi sıralanmıştır:

İlk psikiyatrik sosyal hizmet uygulamaları 1907 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde Massachusetts Genel Hastanesi nöroloji servisinde başlamıştır.

Birinci ve ikinci Dünya Savaşında psikiyatri alanında çalışan sosyal hizmet elemanları askeri hastanelerde görevlendirilmiştir.

Önce çocuk suçluluğu ile başlayan çocuk rehberlik hareketi ardından çocuklarla ilgili tüm ruh sağlığı süreçlerini kapsamıştır. Uzmanlar özellikle aile psikodinamiklerini anlamaya odaklanmışlardır. Bu bakış açısı sosyal hizmet uzmanlarını öne çıkarmıştır.

1920 ’lerde akademik eğitimin yanı sıra psikiyatrik hastanelerde ve kliniklerde hizmet içi eğitim başlatılmıştır.

Amerikan sosyal hizmet uzmanları eğitim konseyinin o dönemki bilgilerine göre 1958 -59 öğretim yılında 1062 psikiyatri öğrencisi bulunduğu belirtilmiştir.

Psikiyatrik sosyal hizmet İngiltere ’de ilk olarak 1936 yılında Londra ’da bir akıl hastanesinde göreve başlaması ile başlamıştır. Amerika ve İngiltere ’deki psikiyatrik sosyal hizmetin aksine, Almanya, Fransa ve Avusturya ’da sosyal hizmet uzmanları akıl hastanelerinde görev yapmak yerine psikiyatri kliniklerinde görev yapmaya başlamışlardır.

Türkiye'de Psikiyatrik Sosyal Hizmet

Anadolu ’da ilk ruh ve sinir hastanesi, milattan önce beşinci yüzyılda, Bergama kentinin tepelerinde kurulan Eskulap tapınağıdır.

Anadolu Selçuklu döneminde darüşşifalar, Osmanlı döneminde külliyeler içinde darüşşifalar, bimarhaneler, cami -medrese -hastane bağlantısı içinde yer almıştır. En tanınmışı kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan Süleymaniye Tımarhanesi ile Nur Banu Sultan tarafından yaptırılan Topbaşı Tımarhanesidir.

1923 ’de, Cumhuriyetin ilanı sonrası Toptaşı Bimarhanesinde bulunan hastalar Bakırköy Reşadiye Kışlası 'nda yeni açılan hastaneye taşınmış. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi 'nde Mahzar Osman Uzman ’ın başlayan çalışmalar öncü olmuştur.

1925 yılında Manisa Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi açılmıştır.

Sonraki yıllarda üniversitelerde tıp fakültelerinde psikiyatri klinikleri açıldı.

1958 ’de Hacettepe Çocuk Hastanesi 'nde çocuk psikiyatri kliniği kurulmuştur.

1967 yılında bir sosyal hizmet uzmanı Bakırköy Akıl Hastanesi 'nde çalışmaya başlamıştır. 1968 yılında aynı hastanede 5 sosyal hizmet uzmanı daha görevlendirilmiştir.

1968 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniği 'ne ilk kez sosyal hizmet uzmanı atanmıştır.

2011 yılında Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge yayımlandı. Bu merkezlerde bir ruh sağlığı çalışanı olarak sosyal hizmet uzmanlarının görevlendirilmeleri yapıldı.