Protokol Türleri ve Protokol Sıra Düzenleri

Protokol Kavramı

Protokol; uluslararası ilişkilerde, devlet yaşamında ve ulusal alanlarla birlikte iş yaşamı ve sosyal hayatta uyulması gereken çeşitli kuralların bir araya getirilmesiyle oluşturulmaktadır. Bu kurallar ve uygulama şekilleri ülkelere göre farklılık gösterebilmektedir.

Protokol Türleri ve Sıra Düzenleri

Resmi olan ve resmi olmayan türde iki ana başlıkta değerlendirilen protokol; resmi boyutta yazılı kurallarla, resmi olmayan boyutta ise yazılı olmayan görgü kurallarıyla uygulanmaktadır.

Devlet yaşamında ve uluslararası ilişkilerde olduğu gibi, kamusal ve toplumsal yaşamda düzenlenen bütün etkinliklerde, devlet ve kamu kurumlarının ve bu kurumları temsil eden kişilerin resmi unvan, rütbe ve statü sahibi şahsiyetlerin önem ve önceliklerine göre yer aldığı “protokol listesi” olarak adı verilen bir sıra düzen bulunmaktadır.

Devlet Protokolü

Devlet protokolü; devlet törenleri ve devlet başkanlarıyla ilgili uygulanan siyasi ve diplomatik kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Bu açıdan konu hem ulusal hem de uluslararası niteliktedir.

Türkiye’de cumhurbaşkanının göreve başlama, tebrik ve cenaze törenleri, ulusal ve milli bayramlarda başkentte yapılan törenler, kabul ve ziyaret törenleri, resmi davet ve ziyafetler nedeniyle verilen yemek, resepsiyon ve kokteyller devlet protokolü çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Mülki Protokol

Mülki (il) protokolü, il ve ilçelerde, bayram ve törenlerde devlet ve hükümet adamlarını karşılama, ağırlama ve uğurlamada, resmi davet ve ziyafetlerde vali ve kaymakamlıklar tarafından uygulanmaktadır. Mülki protokol sıra düzeni, başkent Ankara ve diğer iller olmak üzere iki grupta incelenmekte; temsilciler bu gruplara göre farklılık göstermektedir.

Diplomatik Protokol

Diplomatik protokol uluslararası nitelikte olup devletler ve uluslararası ilişkilerde devlet kuruluşlarının, devlet ve hükümet adamlarının ve diplomatların uymak zorunda olduğu biçimsel kurallar bütünü olarak kabul edilmektedir. Diplomatik kurallar, uluslararası sözleşmeler kapsamında olduğundan uygulanması da uluslararası esaslara göre değerlendirilmektedir.

Birleşmiş Milletler, UNESCO, UNICEF, NATO, AGİK, Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi'nde uygulanan kurallar buna örnek verilebilir. Uluslararası diplomatik kurallar ilk kez 1815’te Viyana Kongresi'nde bir tüzük ile belirlenmiştir. 1818 yılında Aix -la-Chapele Kongresi'nde tekrar ele alınmış, kararlar 1961’de Viyana’da Birlemiş Milletler Konferansı'nda kabul edilmiştir.

Kurumsal Protokol

Kurumsal protokol; kamu ve özel kurum/kuruluşlarda uygulanan yöntem ve temsil gereği uygulanan kurallar olarak tanımlanabilir. Kamu kurumlarında protokol kuralları genellikle kurumsal kültür ve geleneklere, yöneticilerin bilgi, görgü ve deneyimlere göre düzenlenmekte; bu yüzden protokol uygulamaları kuruma göre farklılık göstermektedir.

Askeri Protokol

Askeri protokol; askeri törenler ve davranışsal ilişkiler konusunda uygulanan kuralları kapsamaktadır. Devlet görevlilerini karşılamak ve uğurlamak, yerli ve yabancı konukların ağırlanması ve uğurlanması, toplantı, tören, konferans, dini törenler, anma günleri vb. ilgili konular askeri protokol kapsamında değerlendirilmektedir.

Adli Protokol

Yargı organlarında, yargı kuruluşlarında ve adli törenlerde düzenlenen tören, toplantı ve duruşmalarda uygulanan törensel ya da biçimsel davranış kurallarıdır. Mevzuatta yer alan bu kurallar; adli gelenek ve kültür dahilinde uygulanmaktadır. İllerde il protokolündeki, ilçelerde ise ilçe protokolündeki sırlamaları esastır.

Akademik Protokol

Akademik protokol; üniversite ve bilim çevresinde düzenlenen akademik törenlerde ve etkinliklerde gelenek ve kültüre dayalı kurallar bütünü olarak tanımlanmaktadır. Bilimsel toplantı, panel, sempozyum, kolokyum, seminerler, akademik giysi/cübbe töreni, akademik diğer iş, işlem ve ilişkilerde uygulanan, mevzuata ve aynı zamanda akademik gelenek ve kültüre dayanan kurallar bütünüdür.

Dini Protokol

Dini protokol kuralları; din kurallarına ve dini geleneklere dayanan biçimsel kurallar bütünüdür. Cenaze merasimleri, toplu ibadet, bayram ve kandil kutlamaları, merasimler, ziyaretler bu kapsamda protokol açısından değerlendirilebilen konu başlıklarıdır.

Sosyal Protokol

Sosyal Protokol; toplumsal yaşamda, özel ve sosyal ilişkilerde, toplumun önemli bir kesimi tarafından kabul görmüş kurallar bütünüdür. Sosyal davranışlar, saygı, görgü ve nezaket kuralları olarak adlandırılabilir. Bu davranış kuralları, pek çok alanda uygulanmakta; zamana ve bölgeye göre bazı farklılıklar gözlenmektedir.

Bayrak Protokolü

Türk bayrağına ilişkin protokol, 1983 yıl, 18171 sayılı “Türk Bayrağı Kanunu” ile 1985 yıl 18697 sayılı ‘Türk Bayrağı Tüzüğü’nde, ilgili tüm esaslar yer almaktadır. Bayrak konacak makam odaları ve salonlar, bayrak çekilecek binek taşıtları, bayrak çekilecek ve konacak yerler, bayrak örtülecek yerler belirlenmektedir.

Havalimanı VIP Protokolü

Havalimanı ve buna ilişkin VIP (Very Important Person -Çok Önemli Kişi) her ülkeyi ilgilendiren ve ülkelere göre farklılık gösterebilen, ulusal ve uluslararası içeriği bulunan kurallara sahiptir. 2002 yıl, 23 numaralı genelgede, Türk Rical ve Yabancı Rical olarak ayrı bir sınıflandırmada önemli kişiler belirlenmiştir.