Soru Kâğıdı Ve Gözlem Formu

Birincil veri toplamak amacıyla araştırmacı, araştırmanın amaçları doğrultusunda ya bir soru kâğıdı ya da gözlem formu hazırılamalıdır. Soru kâğıdı önceden belirlenmiş araştırma sorusunun cevaplandırılması veya hipotezin test edilebilmesi amacıyla hazırlanmış, birçok soruyu içeren yapılandırılmış bir veri toplama aracıdır.

Soru kâğıdından elde edilen bilginin tam ve doğru olması için soru kâğıdının cevaplayıcıyı teşvik edici nitelikte olması ve cevaplayıcıdan kaynaklanan hatayı en aza indirgemesi gerekmektedir. Bu noktada soru kâğıdının tasarımı önemlidir.

Soru kâğıdının tasarımı süreci şu dokuz aşamadan oluşur: Bilgi ihtiyacının belirlenmesi, cevaplayıcıların özelliklerinin belirlenmesi, anket yönteminin belirlenmesi, soruların kapsamının belirlenmesi, soru türüne karar verilmesi, soruların oluşturulması, soruların sıralanması, fiziksel görünüme karar verilmesi, soru kâğıdının denenmesi.

Soru kâğıdı tasarımında öncelikle, araştırma sorusu ve hipotezlerde yer alan değişkenler doğrultusunda hangi bilgiye ihtiyaç duyulduğu belirlenir. Daha sonra, verinin toplanacağı ana kütlenin tanımlanması gerekir. Ardından hangi anket yönteminin kullanılacağına karar verilmelidir. Nitekim, kullanılan yönteme göre sorulara ilişkin açıklamalar ve ifadeler farklılaşmaktadır. Soruların kapsamı belirlenirken araştırmacı ölçülecek her değişken için anahtar kelimeler belirleyebilir. Böylece herhangi bir sorunun da unutulmaması sağlanır ve gereksiz sorulardan kaçınılmış olur. Ardından, araştırmacı soru kâğıdında açık uçlu ve kapalı uçlu soru türlerinden hangisinin yer alacağı kararını verir. Muhtemel cevapların bilinmemesi durumunda açık uçlu soru sorulur. Muhtemel cevapların bilindiği durumda ise, yapılandırılmış kapalı uçlu soru sorulabilir. Bir sonraki aşama soruların oluşturulmasıdır. Bu noktada, araştırmacı kullanılan dilin basit olmasına, kelimelerin tüm cevaplayıcılar için aynı anlama gelmesine, soruların yönlendirici olmamasına, her soruda yalnızca bir değişkenin ölçülmesine dikkat etmelidir. Oluşturulan soruların soruların sıralanışı cevaplayıcıların cevaplamaktan çekinmeyecekleri ve onları cevaplamaya teşvik edici nitelikte olmalıdır. Soru kâğıdının fiziksel görünümü kapsamında kapak sayfası, soruların ve cevapların hacmi, yerleştirilmesi, kullanılan yazı boyutu gibi konulara karar verildikten sonra uygulamaya geçilmeden önce soru kâğıdının mutlaka küçük bir örneklem üzerinde denenmesi gerekmektedir. Örneklem çalışmanın ana kütlesinden seçilmelidir.

Gözlem formları kişilerin pazarlama unsurlarına gösterdiği tepkileri kaydetmek amacıyla hazırlanmış, gözlemi yapanın hangi bilgileri kaydedeceğini ve nasıl kodlayacağını kolaylaştıran formlardır. Gözlem formunun gözlenen davranışa ilişkin kim, ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl sorularının cevaplarını kapsaması gerekir

Bir gözlem sürecinde her şeyi gözlemek mümkün olmayacağından neyin hangi kapsamda gözleneceğinin önceden belirlenmiş olması gerekir. Bu seçim araştırmanın amacıyla uyumlu olmalıdır.

Gözlem formu gözlemi yapanın hangi bilgileri kaydedeceğini ve nasıl kodlayacağını kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış talimatları içeren bir kılavuz gibidir.

Gözlem formu hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmelidir. Gözlemin yapıldığı fiziksel çevrenin ayrıntılı bir şekilde tanımlanması Fiziksel çevrenin yanı sıra sosyal çevrenin de kaydedilmesi önerilir. Ayrıca, gözlem yapılan ortamdaki etkinlikler ve bu etkinliklere insanların nasıl katıldığı gözlemlenebilir.

Gözlem formu hazırlanırken gözlemin yapıldığı fiziksel ve sosyal çevre ile gözlem yapılan ortamdaki etkinlikler ve bu etkinliklere insanların nasıl katıldığının da kaydedilmesi önerilir.