Çukur Baskı Teknikleri I

Baskıların sınıflandırılmasında yaygın olarak dört genel kategori vardır. Bunlar; Yüksek baskı (rölyef), Çukur baskı (intaglio), Düzbaskı (planografik), Şablon baskı (stencil) yöntemleridir.

Çukur baskı, Metal levhanın çukurlaştırılmış yerlerine boya verilerek levhada yüksek kısımların temizlenip, pres aracılığıyla kâğıda aktarılması işlemidir. “Gravür” adıyla da bilinen bu baskı tekniğinde baskıyı yapan, metalin çukur yüzeyleridir.

Çukur baskılar; geleneksel olarak kimyasal yöntemler kullanılarak indirilen (resmi yaratmak için asit kullanımı) ya da kazınarak elde edilmiş metal kalıplarla yapılır. Çukur baskı Engraving veya Intaglio olarak isimlendirilebilir.

Geleneksel levha yapım teknikleri iki temel kategoriye ayrılır; Doğrudan teknikler, kazıma ve kuru kazımayı içerir. İndirme, resmi yaratmak için asit kullanımını gerektirir. İndirmenin alt kategorisinde kalıbın nasıl yapıldığına bağlı olarak tanımlanan teknikler yer alır.

XV. yüzyıl Avrupası'nda ilk çukur baskı örnekleri bakır plakalar üzerine yapılmıştır. Bu tekniğin kuyumcular tarafından zanaatçıların kullandığı bilinmektedir.

Bu buluşun itibarı Almanlara aittir ve kağıt üzerine alınan en erken baskı 1430’larda yapılmıştır.

1430’lar ın sonunda Martin Schongauer bakır kazıma tekniğinde çalışmıştır. Martin Schongauer kuyumculuk eğitimi almasına rağmen Alpler'in en önemli baskı sanatçısıdır.

Baskı sanatı Almanya’dan Fransa, İtalya ve Hollanda’ya yayılmıştır

Albrecht Dürer çizgi, nokta, çapraz tarama yaparak ayrıntıları büyük bir titizlik ve incelikle oymuş, dokuları renk ile çalışmaya vermiştir.

Raphael ve Rubens XVI. yüzyılda İtalya’da gravür atölyesi kurmuşlardır.

Kuru kazıma metal kalıp yüzeyini keskin bir araçla (büren, sert metal kazıma aleti veya sivri uçlu çelik iğne) çizilerek yapılır

Baskıya başlamadan önce metal plakanın temizlenmesi gerekmektedir. Piyasada çeşitli kademelerde cilalı ve parlak metaller bulunmaktadır.

Asitsiz teknikler için en uygun metal bakır plakadır. Metalin baskı esnasında kağıda ve keçeye zarar vermesini engellemek için pahlanma denilen işlem yapılır.

Pahlanma çukur baskı plakalarının kenarlarının 35 -45 derecelik açıyla törpü, perdah kalemi veya el matkabı ile elde yapılan bir törpüleme işlemidir.

Plaka yüzeyi kalın grenliden ince grenliye doğru su zımparası ile dairesel hareketler yaparak zımparalanır.

Plaka zemininin yağı temizlenmelidir. Bunun için üstübeç ve amonyak karışımı veya tebeşir tozu ve ispirto kullanılır.

Baskıya hazır olan plakaya mürekkep verilir.

Mürekkep bir tampon (tarlatan veya bez parçası kullanılabilir) yardımı ile plaka yüzeyinin tümüne, çapakların içi dolacak şekilde sürülür. Boya verme işlemi bittikten sonra önce gazete kağıdı ile boyanın kabası plaka üzerinden alınır. Daha sonra avuç içine alınan bez (tarlatan) yardımı ile boyanın fazlası bir tur daha alınır.

Çukur baskıda kağıt seçimi önemlidir. Mürekkebin kâğıdın üzerine geçmesi için kağıdın nemli olması gerekir. Bunun için lifli ve içinde su tutabilen baskı kağıtları tercih edilir.

Metal plaka üzerinde kullanılan geleneksel teknikler; Aside yedirme (etching), Kazıma (Engraving), Kuru kazıma (Drypoint), Leke baskı (Aquatint), Mezotint vb. plaka üzerinde yapılan işlemlere göre adlandırılmaktadır .

Diğer çukur baskı teknikleri noktalama, z ımpara kağıtları ve çelik fırçalarla büyük alanlarda geniş dokular oluşturmaktır.