Güvenlik Görevlilerinin Yetkileri‐1

Kolluk personeli” olmanın bir yönü, “temel hak ve hürriyetleri” sınırlandıran bir takım tedbirleri alabilme yetkisine sahip olmaktır. İşte bu ünitede, ÖGG’nin 5188 sayılı Kanun’ca öngörülen “kolluk tedbirleri”kapsamında kullanabileceği, "kontrol" ve "arama" yetkileri incelenmiştir.

Kontrol Yetkisi

“Kontrol yetkisi”, 5188 sayılı Kanun’un 7. maddesinin (a) , (b) ve (f) bentlerinde düzenleme bulmuş, “kendine özgü” bir yetki olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kapsamı: Kontrol yetkisi, kapsamı itibarıyla oldukça “sui generis” (kendine özgü) bir “teknik tedbir” biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada somutlaşan tedbirler, “kişilerin üstlerini dedektörle arama”, “kişileri duyarlı kapıdan geçirme” ve “kişilerin eşyalarını X‐ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme” şeklindedir. Yukarıda yapmış olduğumuz “kamu hukuku” ana kuralları burada da geçerlidir. Söz konusu bentlerde zikredilen tedbirlerin ne genel kolluğun yetkisindeki tedbirlerle kıyaslanarak ne de geniş yorumlanmak suretiyle içeriğinin genişletilmesi mümkün değildir.

Sorunlar: Kontrol yetkisinin kapsamı yukarıda belirtildiği üzere kanunca belirlenmiştir. Ancak bu kontroller sonucu kişiye uygulanacak işlemin (binaya alınmama gibi) niteliği açıkça belirlenmediğinden sorunlu birtakım uygulamalar ortaya çıkmaktadır. Bu noktada, “kontrol tedbiri” kapsamında yararlanılacak teknik cihazlarca incelemeden geçmek istemeyen kişilerin akıbetinin ne olacağı tartışmalıdır.

Arama Yetkisi

Özel hayatın gizliliği hakkına sınır getirmekte olan bir tedbir olarak karşımıza çıkan “arama” yetkisini, “adli arama” ve “önleme araması” şeklinde iki başlık altında incelemek gerekmektedir.

Kapsamı: “Adli arama”, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 116, 117 ve 119. maddeleri uyarınca başvurulabilecek, suç işleme sonrasında “bastırıcı” bir tedbir olarak karşımıza çıkar. “Önleme araması” ise 2559 sayılı Polis ve Vazife Salahiyet Kanunu’nun 9. maddesine istinaden, suçun önlenmesine binaen yapılan aramadır.

Adli arama bakımından: “Suç için arama” şeklinde de ifade olunabilen “adli arama”; işlendiği iddia olunan bir suçtan dolayı şüpheli veya sanığın kim olduğunun anlaşılması, yerinin tespiti ve yakalanması veya suça ilişkin delil toplanması amacıyla uygulanan bir tedbirdir. Bu tür aramaların dayanağı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 116, 117 ve 119. maddelerinde somutlaşmıştır.

Önleme araması bakımından: “Önleme araması”, suçun işlenmeden önüne geçilmesi ve güvenlik amaçlı yapılan idari kolluk aramasıdır. Önleme aramasının kapsamı Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin 19. maddesinde düzenlenmektedir. ÖGG’nin önleme araması yapma yetkisine ilişkin olarak 5188 sayılı Kanun’un uygulama yönetmeliğinin 14. maddesinde “Görev alanında üst araması” ve “kamuya açık alanlarda üst araması” şeklinde iki boyutlu bir düzenleme getirilmiştir.

Görev alanında önleyici üst araması: Görev alanında, can ve mal güvenliğinin ve kamu düzenin sağlanması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması veya bulundurulması yasaklanmış her türlü silah, patlayıcı madde veya eşyanın tespit edilmesi amacıyla detektörle, x‐ray cihazından geçirerek veya Kanunda belirtilen durumlarda gerektiğinde üst araması yapılabilir.

Kamuya açık alanlarda önleyici üst araması: ÖGG’nin kamuya açık alanlarda önleyici üst aramasına dair ilk düzenleme, 5188 sayılı Kanun'un uygulama yönetmeliğinin “önleyici arama yapılması” başlığını taşıyan 14/2 maddesi hükmünde karşımıza çıkmaktadır. Buna göre; kamuya açık alanlarda üst araması, 1/6/2005 tarihli ve 25832 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği hükümlerine göre yapılır. Bu alanlarda özel güvenlik görevlilerince yapılacak üst araması genel kolluğun gözetim ve denetiminde yapılır. Arama sırasında yakalanan kişiler veya el konulan madde ve cisimler, yasal işlemi yapılmak üzere bir tutanakla genel kolluğa teslim edilir. Arama kişinin aynı cinsiyetindeki görevli tarafından yapılır.

Sorunlar: Yukarıda sayılan yetkilerden anlaşıldığı gibi kanunlar, özel güvenlik görevlisine (yakalama sonucu arama ve spor müsabakaları hariç) elle üst arama izni vermemiştir. Aynı şekilde 5188 sayılı Yasa'nın 7'nci maddesi (f) bendine göre hava alanlarında görevlendirilen özel güvenlik görevlisi, Özel Güvenlik Teşkilatı Hava Meydanı Koruma Yönergesi’ne göre elle arama yapamaz. Yapacağı üst aramasını dedektör, duyarlı kapı gibi araçlar yardımıyla; bagaj, çanta v.s. yi ise X‐ ray cihazından geçirerek yapabilir. Elle üst arama veya bagaj ya da çantaların elle kontrolü ise ancak genel kolluk kuvvetleri tarafından yapılabilir.