Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuklar ve Eğitimleri

Dünyada zihin yetersizliğinin tarihi beş dönem olarak ele alınmaktadır. Türklerde Osmanlı Devleti döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde 1940'ların sonuna doğru uzanan dönemde bu bireylere yönelik bir hizmet ya da çalışma bulunmamaktadır. Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği (AAIDD) zeka geriliği terimini 2010 yılında zihinsel yetersizlik olarak değiştirmiş ve zihin yetersizliğini 2010 yılında tekrar tanımlamıştır. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri 2006 yılı yönetmeliğinde zihinsel yetersizliği olan birey tanımlanmıştır. Daha çok sağlıkçılar, eğitimciler ve diğer uzmanlar zihinsel yetersizlik terimi yerine anlıksal (entellektüel) yetersizlik terimini benimsemişler ve bu terim DSM -V-TM'de ölçütleriyle tanımlanmıştır. Zihinsel yetersizliği olan çocuklar uyumsal beceri alanlarındaki yardıma gereksinim düzey ve derecelerine göre sınıflandırılmışlardır.

2018 yılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği'nde zihinsel yetersizliği olan bireyler hafif, orta, ağır ve çok ağır düzeyde zihinsel engelli birey olarak sınıflandırılmışlardır. Zihinsel yetersizliğinin nedenlerini doğum öncesi, doğum anı ve doğum sonrası nedenler olarak üç kategoride incelemek mümkündür. Bu çocukların eğitsel değerlendirmesi rehberlik ve araştırma merkezlerinde gerçekleştirilmektedir.

Zihinsel yetersizliği olan çocuklar normal gelişen çocukların izlediği aşamalardan geçmekte; ancak çocuğun gelişim aşamalarına geçmesi geç ve güç olmaktadır. Bu çocukların öğrenme özelliklerinde zayıf bilişsel fonksiyonlar görülmektedir. Özellikle dikkat dağınıklıkları, motivasyon azlığı, zayıf bellek özellikleri gündeme gelmektedir. Dil gelişimlerinde bilişsel fonksiyonlarla yakından ilişkili dil ve konuşma güçlükleri görülmektedir. Fiziksel ve sağlık özelliklerinde motor gelişiminde bozukluklar göze çarpmaktadır. Sosyal ve davranışsal özelliklerinde sosyal etkileşimde problemler görülmektedir.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerdeki öğretim yöntemleri; uygulamalı davranış analizi, beceri öğretim yöntemleri, video model ile öğretim, etkinlik çizelgeleri ile öğretim, basamaklandırılmış yöntem, etkileşimli öğretim stratejileri, doğrudan öğretim yöntemi, işbirliğine dayalı öğretim, akran öğretimi, fırsat öğretimi, mand (yetişkin tarafından başlatılan etkinlik) modeli, tepki için fırsat verme, milieu tekniklerinden oluşan doğal öğretim teknikleri; eş zamanlı ipucuyla öğretim, artan bekleme süreli öğretim, davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretim, davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim, aşamalı yardımla öğretim, ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretim, ipucunun giderek artırılmasıyla öğretimden oluşan yanlışsız öğretim yöntemleri olarak sıralanabilir. Zihin yetersizliği olan öğrencilerde kullanılan öğretimsel stratijiler vardır. Bu stratejiler; işaretler ve ipuçları kullanma, fiziksel çevrenin değiştirilmesi vb. gibi dikkati toplamayı ve sürdürmeyi sağlayan stratejiler; ortam oluşturma, destekleyici sınıf ortamı sağlam vb. gibi güdülenmeyi kolaylaştıran stratejiler; beyin fırtınası, tahmin şemaları, 3N stratejisi vb. gibi öğrencilerin ön bilgi ve deneyimlerini ortaya çıkaran stratejiler; koro olarak cevap vermek, cevep kartları kullanmak, not tutma -kayıt etme, şemalar vb. gibi öğrenme sürecine aktif katılım sağlayan stratejiler; tekrar, ayrıntılandırma, gruplama, dışsal bellek kullanma vb. gibi hatırlamayı kolaylaştıran stratejiler; alıştırmayı arttırma, tekrarlı okuma stratejileri gibi tepkilerin doğruluğunu ve akıcılığını arttırmak amacıyla gerçekleştirilen stratejiler olarak sıralanabilir.