Özel Gereksinimli Çocuklar için Öz Bakım Gelişim Etkinliği - II

Beceri analizi, zincirleme basamaklı becerilerin ya da davranışların daha kısa ve küçük olan alt basamaklara ayrılması olarak ifade edilmektedir. Bir becerinin analiz edilmesinde bellekten yapma, kendimiz gerçekleştirerek yapma ve birini gözleyerek yapma olmak üzere üç yol kullanılmaktadır.

Özel gereksinimli çocukların performanslarının yani yapabildiklerinin belirlenmesi, öğretim oturumlarına nereden ve hangi basamaktan başlanacağına hizmet etmektedir. Çocukların herhangi bir beceriye ya da davranışa ilişkin performans düzeylerinin belirlenmesinde, o beceriye ya da davranışa yönelik hazırlanmış ölçüt bağımlı ölçü araçları kullanılmaktadır.

Ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğrencilerin performanslarının belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Ölçüt bağımlı ölçü araçları bildirim, ölçüt ve sorular olmak üzere üç bölüm bulunur. Çocukların becerilere ait performans düzeylerinin belirlenmesi amacıyla, tekli fırsat ve çoklu fırsat olmak üzere farklı iki yöntem vardır.

Tek (tekli) fırsat yöntemine göre performans alma, çocuklara beceriyi gerçekleştirmelerini ifade eden bir ana yönerge verilmesi ile yapılmaktadır.

Çoklu fırsata göre performans alma yönteminde, öğrenciye bir ana yönerge verilmekte ve çocukların gerçekleştirmekte güçlük yaşadıkları basamaklara ilişkin yeni fırsatlar ve ipuçları sunulmaktadır. Buradaki amaç, hangi beceri basamaklarının çocuklar tarafından bağımsız olarak gerçekleştirildiğinin saptanması ve beceri basamaklarının hangi ipuçları kullanıldığında gerçekleştirildiğinin belirlenmesidir.

Özel gereksinimli çocuklara öğretilmesi planlanan herhangi bir beceriyi ya da davranışı gerçekleştirme düzeyleri ile ilgili performansları ya da yapabildikleri belirlendikten sonra, bu çocuklar için uzun dönemli amaçlara karar verilmektedir. UDA’lar, çocuklara öğretilmesi planlanan becerinin ya da davranışın, çocuklar tarafından bağımsız olarak gerçekleştirilmesini amaçlamaktadır.

UDA’nın belirlenmesinden sonra ise, bu UDA’ya ulaşmak amacıyla, alt amaçlar yani kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Tüm Beceri Yaklaşımı, İleri Zincirleme Yaklaşımı Ve Tersine Zincirleme Yaklaşımı olarak üç farklı şekilde düzenlenebilir.

Tüm Beceri Yaklaşımı'nda, her denemede ya da oturumda zincirleme becerinin ya da davranışın beceri analizinde yer alan sadece bir basamağın öğretilmesi yerine; beceri analizinde yer alan bütün basamakların tümünün birden öğretilmesi amaç olarak alınır.

İleri Zincirleme Yaklaşımı'nda, zincirleme bir becerinin ya da davranışın beceri analizinde yer alan ilk basamakla öğretime başlanılması amaç olarak alınmaktadır.

Tersine Zincirleme Yaklaşımı, ileri zincirleme yaklaşımının tam tersi olarak ifade edilebilir. Zincirleme becerinin ya da davranışın beceri analizinde yer alan en son basamak ile öğretime başlanılması amaç olarak alınmaktadır.

Çocukların bir beceriye ya da davranışa ilişkin performanslarının belirlenmesi ve bu beceriye ya da davranışa yönelik amaçlarının (UDA ve KDA) yazılmasından sonra, bu becerinin ya da davranışın öğretim planı hazırlanmaktadır.

Özel gereksinimli çocuklara kazandırılması planlanan becerilerin öğretiminde, uygun öğretim ortamlarının belirlenmesi de gerekmektedir. Öğretim yapılacak ortamların belirlenmesi ya da düzenlenmesi ile özel gereksinimli çocuğa kazandırılacak becerinin ya da davranışın öğretimi yapılabilmektedir.

Öğretim oturumlarında kullanılacak olan ortamlar; çalışılan becerilere, davranışlara, çocukların özelliklerine göre değişiklik gösterebilmektedir.

Pekiştireçler, bir davranışın ortaya çıkma sıklığını arttıran uyaranlar olarak ifade edilmektedir. Çikolata, cips, şeker vb. yiyecek ve içecek pekiştireçlerine; oyuncakla oynama, TV izleme, parka gitme vb. etkinlik pekiştireçlerine; aferin, harikasın, çok güzel vb. ifadeler ise sosyal ve toplumsal pekiştireçlere örnek verilebilir.

Özel gereksinimli çocuklara öz bakım becerilerinin öğretimi ile ilgili olan uzun ve kısa dönemli amaçların kazandırılmasına hizmet edecek yöntem ve tekniklerin belirlenmesi ile birlikte, bu yöntem ve tekniklerin desteklenebileceği uygun araç-gereçlerin ya da materyallerin kullanılması ve geliştirilmesi gerekmektedir.

Hedef uyaran ya da yönerge, çocukların tepkide bulunabilmeleri için, davranış öncesi sunulan uyaranlar olarak ifade edilmektedir. Öğretimi yapılması planlanan becerinin ya da davranışın özelliklerine göre, çocuklara sunulacak uygun yönergeler belirlenmekte ve sunulmaktadır.

Öğretim oturumları esnasında ve öğretimlerin sonunda, çocukların sürekli olarak performansları ve ilerlemeleri hakkında değerlendirilmeler yapılmalıdır.