Duygusal Gelişim

Duygusal gelişim, dışarıdan iç dünyamıza etki eden ve içimizden gelen duyguların bize hoş gelip gelmeme hâlidir.

Duygusal gelişim, bebeklik ve çocukluk döneminde diğer gelişim şekilleriyle de ilişkilidir.

Duygusal beceriler, üç aşamalı bir gelişim göstermektedir. Bunlar; duyguları tanıma, anlama ve ifade etme becerileridir.

Duygusal yaşantının büyük bir kısmı yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkar.

Duygusal gelişim kültür, aile, okul öncesi eğitim ve bireysel farklılıklar gibi faktörlerden etkilenmektedir. Duygusal gelişim, motor gelişim, dil ve bilişsel gelişim gibi diğer alanlarda meyda na gelen değişimlerden etkilendiği gibi duygularla başa çıkma, duygularını ifade etme, diğerlerinin duygularını anlama, uygun cevaplar verme sürecinde, çocuğun mizaç özellikleri, bağlanma türü ve empati becerisi de et kilidir.

Duygu

Duygu “bireyin iç ve dış dünyadan etkilenmesi sonucunda genel olarak hoşlanma veya acı duyma şeklinde belirlenen tepkiler” olarak tanımlanır. Duygular doğumla beraber başlar ve tüm hayat süresince devam eder. “Korku ve sevgi” en temel duygulardır. Bu iki temel duygudan, diğer duygular oluşmuştur. Çocuklar duyguları ilk kez ailede öğrenirler.

Mizaç

Oyun çocukluğu dönemi duygu, dikkat ve davranış sisteminin geliştiği ve mizacın şekillendiği bir dönemdir. Duygusallık, etkinlik ve sosyallik olmak üzere mizacın üç boyutu vardır. Mizaç özelliklerine göre çocuklar kolay, zor ve yavaş ısınan olmak üzere üç grupta sınıflandırılmıştır.

Empati

Empati, başkalarının duygusal veya fiziksel acılarını dolaylı olarak hissedebilme yeteneği olarak tanımlanır.

Korku

2-4 yaşları arasında çocuklar genellikle “karanlık, yalnız kalma, bedensel acı duyma, köpek vb. hayvan korkuları” yaşarlar.

Prososyal Davranışlar

Prososyal davranışlar, “olumlu sosyal ilişkiler” olarak da adlandırılır. Empati, işbirliği, paylaşma gibi diğer insanların yararına olan duygular olarak değerlendirilir.

Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç

Erikson'a göre, duygusal olarak sağlıklı bir çocuk, kademeli olarak özerklik duygusunu edinir.

Aşırı derecede sınırlandırılan, kontrol edilen çocuklarda kendi yeteneklerinden şüphelenme ve kendi bedeninden utanma duyguları oluşabilir; aşırı koruyucu anne -baba tutumları da özerklik duygusunun gelişimini engelleyebilir.

Oyun Çocukluğu Döneminde Duygusal Gelişim

Bebek ortalama 1 yaşta sakin olduğu zaman hemen hemen her uyarıldığında güler. On sekiz ayına gelen bir çocuk, birçok duygusunu açıkça ifade edebilirken, karşısındakinin ne düşünüp hissettiğini anlama becerisi geliştirir.

İkinci yaştan itibaren çocuklar bağımsız hareketler yapmaya başlar. İki buçuk yaştan sonra mutlu, üzgün, öfke, korku gibi kelimelerle iç duygularını ifade eden kelimeler kullanmaya başlarlar.

3-4 yaşlarından itibaren çocukta merak, cesaret, yarışmacılık duyguları artar.

İki-üç yaş döneminde duyguların en fazla ifade edildiği durumlar olan öfke ve hayal kırıklığı, üç yaşın sonunda azalmaktadır.

Tuvalet eğitimi, bu dönemdeki en önemli sorunlardan biridir.

Duygusal Gelişimin Diğer Gelişim Alanlarıyla İlişkisi

Çocuğun diğer gelişim alanlarındaki sorunları duygusal gelişiminde de etkilidir. Zihinsel yönden yaşına göre gelişim özelliği gösteren çocuk, duygusal tepkilerini çevresindekilere yansıtır.

Fiziksel gelişimi normal olan çocuğun duygusal gelişimi de normaldir. Fiziksel olarak normal görünen, istediği gibi hareket eden çocuk mutludur. Özürlü çocukların hareketlerinin kısıtlanması, duygusal sorunlara sebep olur ve davranış bozuklukları meydana gelebilir.

Duygusal gelişimle sosyal gelişim birbiriyle ilişkilidir. Çocuk iyi bir duygusal gelişim gösteremezse ebeveynleriyle, kardeşleriyle, arkadaşlarıyla iyi iletişim kuramaz; çevreye uyum sağlamakta güçlük çeker.

Çocuğun dili doğru kullanmasında yani dil gelişiminde de duygusal gelişim etkilidir. Doğru ifade, çocuğun duygularını çevreye anlatmasını ve çevreyle olumlu sosyal iletişim kurmasını sağlar.

Duygusal Gelişimin Desteklenmesi

Sağlıklı duygusal gelişim dönemi olan çocuklar ileriki yaşamlarında mutlu, özgüveni yüksek ve sosyal ilişkilerde başarılı bireyler olmaktadırlar. Bu sebeple oyun çocukluğu döneminde çocukların duygusal gelişimlerinin desteklenmesi önemlidir.

Çocukların bazı olumsuz duygularının geçici olduğu bilinerek sabırlı olunmalıdır. Ayrıca çocuklar, çizim, boyama, resim gibi duygularını ifade edebilecekleri etkinlikler ile drama, hikâye gibi başkalarının duygularını anlayabilecekleri etkinliklere yönlendirilmelidir.

Duygusal Gelişimin Değerlendirilmesi

Oyun çocukluğu dönemindeki çocukların duygusal gelişim alanında olası sorunların saptanması ve erken müdahale edilebilmesi için değerlendirme önemlidir.