Okuma Parçaları VII
Ferman
Divân -ı Hümâyun veya Paşakapısı’ndaki divanlarda alınan kararlara uygun olarak yazılan ve tuğra bulunan padişah emirlerine ferman adı verilmektedir.
Fermanın Bölümleri
1. Davet: “hüve” veya “hû” şeklinde Allah'ın adının zikredilmesi şeklindedir.
2. Tuğra: Fermanlarda padişah emri olduğunu tasdik için tuğra bulunmaktadır.
3. Elkab: Osmanlı devlet erkânına olsun, yabancı hükümdar veya devlet adamlarına olsun yazılacak yazılarda kullanılacak elkab ayrı ayrı tespit edilmişti. Hiç kimseye hiçbir şekilde işgal etmekte olduğu mevki'in tespit edilmiş olan elkabı dışında bir elkab kullanılarak yazı yazılamazdı.
4. Dua: Elkabdan sonra dua rüknü gelir. Bu da elkabdaki gibi fermanın yazıldığı şahsın görevine göre belirlenmiştir.
5. Nakil/ İblağ: Tevki' -i refi' -i Hümâyun vasıl olıcak ma'lum ola ki" ibaresi ile başlayan ve fermanın yazılma sebebinin izah edildiği bölümdür. Nakil kısmı, konunun önemine yahut nakledilen olayın mahiyetine göre kısa veya uzun olur. Bazen bir cümle ile özetlenebildiği halde bazen fermanın büyük kısmı nakil rüknüne ayrılır.
6. Emir/ Hüküm: Bu bölüm genelde iki kısımdan ibarettir. Padişahın, nakil kısmında anlatılan şey hakkındaki tutumu burada belirtilir. Neyin doğru ve gerekli olduğu, eskiden beri var olan tatbikat ve eğer gerekiyorsa böyle bir durumda verilecek cezadan bahsedilir.
7. Te'kid / Tehdid: Emir- Hüküm bölümünde ifade edilen hususun yerine getirilmesi ve aksi takdirde muhatabın cezalandırılacağını ifade eden bölümdür.
8. Tarih: Fermanın yazıldığı tarihi belirten bölümdür.
9. Mahall -i Tahrir: Fermanların son bölümü olup, fermanın nerede yazıldığını gösteren kısımdır. Be -makam veya be -medine ifadeleri başlamaktadır.
Okuma Parçası (Ferman)-1
Hüseyin’in mutasarrıf olduğu çayıra yapılan müdahalenin engellenmesi hakkında ferman -ı hümayun
Okuma Parçası (Ferman)-2
Roma İmparatorluğu Boğazhisarları konsolosluğu tercümanı Tokover veled -i Ovannes’in hidmetkârı Manasa veled -i Ovannes’e yardım edilmesi hakkında ferman -ı hümayun sureti
Berat
Bir memuriyete tayin, bir gelirden tahsis, bir şeyin kullanılma hakkı, bir imtiyaz veya muafiyetin verildiğini gösteren ve padişahın tuğrasını taşıyan belgelere berat adı verilmektedir. Beratlar tuğranın sahibi olan padişah dönemlerinde geçerli olup, taht değişiklerinde tecdid- i berat olması yani beratların değiştirilmesi gerekmektedir.
Beratın Bölümleri
1. Davet: Beratın ilk bölümüdür. ''Hüve'l -bâki", "Hüve'l -mu'in ", "Hüve'l - mu'izz", gibi sadece iki kelimeden ibaret olanlar yanında ''Hüve'l -ganiyyü'l - mugni'l -mu'în ", "Hüve'l -azîzü'l -ganiyyü'l -mugnî", gibi şekilleri de vardır.
2. Tuğra: Beratı veren padişahın tuğrasını taşıyan bölümdür.
3. Nişan Formülü: Beratı, padişaha ait diğer belgelerden ayıran bölümlerden biridir. Nişan ibaresiyle başlayanlar ve sebeb -i tahrir ibaresiyle başlayanlar olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır.
4. Unvan: Çün kelimesiyle başlar ve berat verilen şahsın bağlı bulunduğu grubu yüceltecek bir ifade kullanılır.
5. Elkab: Berat verilen şahsın ismi ile mevkiine uygun elkabı yer alır. Beratlarda elkabın yeri fermanlardakinden farklıdır. Fermanlarda, tuğradan sonra hemen elkab geldiği halde beratlarda elkab nakil -iblağ kısmının içinde geçer.
6. Nakil / İblağ: Beratın yazılma sebebinin izah edildiği bölümdür.
7. Emir / Hüküm: Beratta verilen vazife, imtiyaz veya muafiyetin ne şekilde yerine getirileceği bu kısımda belirtilir. Bunun içindir ki bu kısma beratın şartı denir.
8. Te'kid / Tehdid: Beratta ifade edilen hususlara riayet edilmesi tenbih edilir ve beratta belirtilen hususlara aykırı hareket edilmesi durumunda ne tür yaptırımlara başvurulacağı ifade edilir.
9. Tarih: Bu bölümde beratın yazıldığı tarih kaydedilmiştir.
10. Mahall -i Tahrir: Beratın nereden yazıldığını ifade eden bölümdür.
Okuma Parçası (Berat)-1
Sultan I. Ahmed’in cülusu sebebiyle İstanbul Ayasofya -ı Kebir Evkafı gelirinden yevmi iki akçe vazifeye mutasarrıf Hacı Nasuh’un yenilenen beratı
Okuma Parçası (Berat)-2
Roma İmparatorluğu’nun Boğazhisarları’ndaki konsolosluğuna Tokover veled -i Ovannes’in tayin olunduğu