Mezidünfih Fiillerde İsm-i Failler

Arapçada kelime “ isim, fiil, harf ” olmak üzere üç kısma ayrılır.

Arapçada” isim ” , yapısı bakımından iki kısma ayrılır. Bunlardan ilki “ câmid isim” olarak adlandırılır. Türkçe ifadesiyle “Türememiş isim” demektir. İkinci tür ise “müştak ” yani “türemiş isim ” olarak adlandırılır. Genellikle fiilden türemiş isimlerden oluşur.

Üç harften oluşan kök fiile Arapçada اﻟﻔِﻌْلُ اﻟﻣُﺟَرﱠدُ /Mücerret Fiil denir. Mücerret fiil üzerine harf ekleyerek elde edilen fiil şekline أﻟْﻔِﻌْلُ اﻟْﻣَزِﯾدُ /Mezîd Fiil denir.

Üç kök harften oluşan sülasi bir fiile bir harf eklenerek elde edilen fiil grubuna dört harfli anlamında “rubai fiil ” denir. Rubai fiillerden إﻓْﻌَﺎل، ﺗَﻔْﻌِﯾل، ﻣُﻔﺎﻋَﻠَﺔolmak üzere üç bab elde edilir. Sülasi fiile iki harf eklenerek elde edilen fiil grubuna beş harfli anlamında “humasi fiil ” denir. Bu fiil grubundan إﻗْﺗِﻌﺎل،ﺗَﻔَﻌﱡل، ﺗَﻔﺎﻋُل، إﻧْﻔِﻌﺎلbabları elde edilir. Sülasi bir fiile üç harf eklenerek elde edilen fiil grubuna altı harfli anlamında “südasi fiil ” denir. إﺳْﺗِﻔْﻌﺎلbabı bu gruptandır.

Mezit fiillerden türeyen isimler mastar, ism- i fail ve ism -i meful olmak üzere üç türde incelenir.

Mezit fiillerde ism -i failler çekimli olup dört, beş, altı harfli mezit bablarda fiil-i müzari (şimdiki, geniş, gelecek zaman) etken kalıbı ile anlamca bağlantılıdır.

Mezidunfih fiillerin kaç harfli olduğunu tespit edebilmek için doğrudan fiilin mazi kalıbına bakmak gerekir. Çünkü mezit harfler mazi kalıbı esas alınarak ilave edilir.

Mezit fiil grubu içinde إﻓْﻌﺎل ,ﺗَﻔْﻌِﯾلve ﻣُﻔﺎﻋَﻠَﺔolmak üzere üç tane bab vardır. Bunlardan إﻓْﻌﺎلve ﺗَﻔْﻌِﯾلbabı kelimeye “ettirgen ” ve “oldurgan ” anlamı kazandırır. ﻣُﻔﺎﻋَﻠَﺔbabı ise müşareket yani “ortaklık” anlamı içerir.

Mezit bir fiilden ism -i fail yapabilmek için o fiilin müzari kalıbının başına ötreli bir “ mim” yani " مُ" getirilir ve sonu tenvin yapılır. Böylece ism -i fail elde edilmiş olur. Bu kural hemen hemen tüm mezit fiiller için geçerlidir.

Mezidunfih bablarından إﻓْﺗِﻌﺎل babında gelen sülasi fiilin baş harfi kalın olduğunda bu babın ikinci ilave harfi olan "ت" ,genellikle kalın ses olan "ط" harfine, bazen de bir başka kalın harfe dönüşür.