Sultan I V. Murad Dönemi (1623 -1640)

IV. Murad 27 Temmuz 1612'de İstanbul'da doğdu. Babası I. Ahmed, annesi Mahpeyker Kösem Sultan'dır. Döneminde özellikle doğu coğrafyasında gelişmeler görüldü. İstanbul’da uzun süreli asi zorba hareketleri hakim olurken Anadolu ve uzak eyaletler çeşitli isyanlara sahne oldu. Tütün ve kahve yasağı uygulandı. Yemen’de meydana gelen hadiseler, İstanbul’da ortaya çıkan yangın, Kırım ve Kazak olayları dönemin diğer önemli gelişmelerindendir.

Tahta Çıkışı

IV. Murad, amcası I. Mustafa'nın tahttan indirilmesi ile 11 yaşında 10 Eylül 1623'te tahta çıktı. Şehzade sancağına gönderilmeyen IV. Murad'ın tahta çıkmasında devlet adamları ile beraber askerin de ittifakı ve annesinin dahli oldu. Saltanatının ilk 9 yılı annesinin ve destekçileri devlet adamlarının tahakkümünde geçti. 1632'de Recep Paşa'nın ortadan kaldırılmasından sonra idareyi bizzat ele aldı.

İstanbul'da Vuku Bulan Olaylar

IV. Murad İstanbul'da sürekli bir karışıklık ortamı varken tahta oturmuştu. Sultan’ın saltanat yıllarında Avrupa'da 30 Yıl Savaşları yaşanıyordu. Bu mezhep mücadelelerinin Osmanlı başkentinde etkileri görülmekteydi.

Sultan IV. Murad'ın İdareyi Ele Alması

Kösem Sultan devlet işlerini yürütürken yaşı ilerleyen IV. Murad idareyi ele almak istiyordu. Yönetimi bizzat eline alma süreci Hüsrev Paşa’nın azli ve ikinci kez Hafız Ahmet Paşa’yı sadarete tayin etmesi ile başladı.

İlyas Paşa ve Ma'noğlu Fahreddin İsyanları

İlyas Paşa IV. Murad döneminde Balıkesir Sancakbeyi iken isyan etti. Alaşehir Ovasında Adala civarında Karataş mevkiinde iki taraf karşılaştı, İlyas Paşa mağlub oldu. Üsküdar'da Istavroz Bahçesi'nde boğduruldu.

Bir diğer isyan uzak eyalette, Cebel -i Lübnan'da Ma'noğlu Fahreddin isyanıydı. Bölgenin tanınmış Dürzi ailelerinden olan bu aile güçlendi. İdareyi ele geçiren IV. Murad bu meselenin bütünüyle halline karar verdi. Fahreddin, Ahmed Paşa’nın ısrarlı takibi sonucu teslim oldu ve idam edildi.

Yemen Olayları

Yemen'de iç karışıklıklar vardı. Osmanlı idaresinin zaafından yararlanan birçok bölgeye hakim olan Zeydiler Kevkeban’da para bastırarak müstakil gibi davranıyorlardı. Zeydiler Yemen Valisi Haydar Paşa’yı San‘a’da kuşatmış ve kuvvetlenmişti.

Büyük İstanbul Yangını

IV. Murad'ın saltanatı zamanında çıkan yangın oldukça yıkıcı olmuştur. Cibali Kapısı dışında gemilerin kalafatlanması sırasında çıkan yangın surları aşarak Ayakapısı’na kadar olan sahil boyunu, Küçük Mustafa Paşa Çarşısını, Unkapanı’nı, Zeyrek Yokuşu’nu, Fatih Cami çevresini, Atpazarı ve Saraçhane semtlerini etkilemişti.

Tütün Yasağı ve Kahvehanelerin Kapatılması

İstanbul'da çıkan büyük yangın sonrasında dedikodular yayılmaya başladı, kahvehanelerde ileri geri konuşmalar yapılıyordu. Kadızade Mehmed Efendi tütün ve kahveyi haram sayıyordu, Sultan'ı yasaklanması konusunda ikna etti. Bu yasağa uymayanlar şiddetle cezalandırıldı.

Revan Seferi

IV. Murad'ın ilk Safevi seferi Revan Kalesi fethedildiği için bu isimle anılmıştır. Revan üzerine yürümeye karar veren Sultan harekete geçti. 10 günlük mücadeleden sonra kale ele geçirildi. Osmanlı Ordusunun geri dönmesini fırsat bilen Şah Safi Rüstem Han ile birlikte Revan'ı kuşattı, kale 3 ay kadar bir savunmadan sonra tekrar Safevilerin eline geçti.

Bağdad Seferi ve Kasr-ı Şirin Antlaşması

Revan Kalesi'nin yeniden Safeviler eline geçmesi üzerine IV. Murad sefer hazırlıklarına başlanmasını istedi. Şeyhülislam Yahya Efendi, kaptanıderya Mustafa Paşa ile İstanbul'dan çıkan ordu Bağdad'a doğru yürüyüşe geçti. Ve nihayetinde kale teslim alındı.

Sultan barış görüşmelerini halletmesi için Kemankeş Mustafa Paşa'yı görevlendirdi. Kasr -ı Şirin civarında sulh şartları müzakere edildi ve 17 Mayıs 1639'da antlaşma imzalandı.

Arnavutluk İsyanı

IV. Murad, Bağdad seferinde iken Arnavutluk’un çeşitli yerlerinde ve Bosna’da karışıklıklar çıkmıştı. Bu hadiselerin yatıştırılması işi Duçe Mehmed Paşa’ya verildi. Bölgenin muhtelif yerlerindeki kaleler tahkim edildi, karakolhaneler yaptırıldı.

Deniz Faaliyetleri ve Venedikliler ile Münasebetler

IV. Murad dönemi faaliyetlerinden birisi de denizcilik alanındadır. Osmanlı Donanması Akdeniz'de devamlı faaliyette bulunurken, gerek donanma gerekse Cezayir, Tunus, Trablusgarb gemileri de Venedik, Napoli, Malta ve Floransa kuvvetleri ile mücadele ediyordu.

Hindistan İle Elçilik Münasebetleri

Hükümdar olmak isteyen Bay Sungur İran'dan destek göremeyince Osmanlı Devleti'nden yardım istedi. Ehil olmaması, aradaki mesafe ve Şah Cihan’ın dostluk için elçi göndermesi üzerine Bay Sungur Osmanlı ülkesinden ayrıldı.

Kültür Faaliyetleri ve Koçu Bey Risalesi

IV. Murad saltanatı alim, şair, tarihçi, hattat, musikişinas gibi çeşitli alanlarda kayda değer bir dönemdir. Nef'i, Yahya Efendi, Ganizade Nadiri, Azmizade Haleti, Nev'izade Atai, Cevri, Sabri, Rızai, Şehri, Veysi, Okçuzade Mehmed Şahi, Şeyhi Mehmed Efendi, Katip Çelebi dönemin önemli isimlerinden bazılarıdır. Dönemin bir diğer önemli simalarından Koçu Bey devletin içinde bulunduğu düzensizliği, karmaşayı, irtikab ve rüşveti, tımar sisteminde yaşanan bozulmayı, devlet adamlarının liyakatsizliğini eserine yansıtmıştır.

IV. Murad Devrinde Vuku Bulan Diğer Hadiseler

IV. Murad saltanatının ilk yıllarında Abaza Mehmed Paşa isyanı yaşandı. Erzurum'da isyan edip devleti epey uğraştırdıktan sonra Sultanın has adamlarından biri haline gelen Abaza Mehmed Paşa IV. Murad'ın emriyle idam edildi. Hicivlerinden pek hoşlandığı şair Nef'i de boğduruldu.

Sultan IV. Murad'ın Şahsiyeti ve Vefatı

IV. Murad iradesi ve hafızası çok güçlü olup hiddeti, heybeti ve şiddeti ile bilinir. Devlet işlerini ele almadan önce ve sonrasında İstanbul'da tebdil -i kıyafet gezip dolaşmış, ahalinin ahvalini yakından görmüş, emir ve yasaklara uyulması konusunda şiddetle müdahale etmişti. 8 Şubat 1640 Perşembe yatsıdan sonra Şehzade Kasım’ı boğdurduğu odada vefat etti.