XVII-XVIII. Yüzyıllarda Avrupa Ahvali ve Mukaddes İttifak

1. XVII-XVIII. Yüzyıllarda Avrupa Ahvali

XVII. yüzyılda Otuz Yıl Savaşları mezhep savaşı olarak görülse de Habsburg egemenliğinin yıkılması için başlatılmıştı. İsveç ve Katolik Fransa Protestanları, Katolikler ise Habsburgları destekledi. Sonuçta 1648 Vestfalya Antlaşmasıyla Hollanda ve İsviçre bağımsızlıklarını kazanırken Prusya, bazı Alman topraklarını ele geçirdi. İsveç’in etkisi daha da arttı. Fransa, Hollanda ve İspanyaya karşı topraklarını genişletti.

1648-1697 yılları arasında Avrupa’da, İngiltere yükselişe geçti. İtalya ve Venedik XVII. yy da nüfuz ve etkinliğini kaybetti.

1688-1697 yılları arasındaki Dokuz Yıl Savaşlarının en önemli sonucu İngiltere’nin Avrupa’da Fransa’nın yayılmasını geçici olsa da engellemesiydi.

XVIII. yüzyıl güç mücadelesinde 1730’lara kadar Fransa ve İngiltere başı çekerken İspanya geri planda kaldı. Doğu Avrupa’da Kuzey Savaşlarında İsveç, Poltava savaşından sonra gücünü Rusya ve Prusya’ya bıraktı. 1756’da Fransa ve İngiltere arasında patlak veren Yedi Yıl Savaşında Fransa’nın Avrupa’daki nüfuzu azaldı.

2. Osmanlı Devletine Tabi Hükümet ve Beylikler

Erdel Krallığı

Osmanlının, 1683 Viyana Kuşatmasındaki başarısızlığı üzerine Avusturya, Macaristan ve Budin'i alarak 1697'de Erdel'i işgal etti. Sonunda 1699 Karlofça Antlaşması ile Erdel, Avusturya'ya bırakılarak, Habsburg İmparatorluğu'nun eyaleti haline geldi.

Orta Macar Krallığı

Orta Macaristan halkı Protestan iken Macaristan’ın bir kısmı Katolik idi. Orta Macarları Katolik yapmak isteyen Avusturya’ya karşı, Tököli İmre, isyan ederek 1681 yılında Osmanlı himayesine girdi. Ve 1691 yılında Fazıl Mustafa Paşa sadaretinde Erdel krallığına getirildi.

Eflak Voyvodalığı

Eflak voyvodası Mihai (1593-1601) Koca Sinan Paşanın idaresindeki orduyu Erdel Prensi Bathory'in yardımıyla yenerek Eflak'ı ele geçirdi. Eflak, 1828- 1829 Osmanlı-Rus savaşı sonunda imzalanan Edirne Antlaşmasıyla Rus işgali altında kaldı. Daha sonra Eflak, 1853-1856 Kırım savaşında Ruslar tarafından işgal edildi. Ancak 1856 Paris Antlaşması ile Rusya, Eflak’ı boşalttı ve yönetimi Osmanlıya bıraktı. Eflak, 1859 yılında Boğdan ile birleşti.

Boğdan Voyvodalığı

IV. Mehmed zamanında Lehistan'daki Kameniçe 1672ꞌde fetih edildi. Fazıl Ahmed Paşa, Lehliler'den Hotin'i alarak Boğdan'a kattı. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasından sonra Boğdan'ın bazı kısımları Avusturya'ya geçti. 1812 Bükreş Antlaşması gereğince Boğdanꞌın doğu kısmıyla Bender, Kili ve Akkirman, Türk halklarıyla birlikte Rusya'ya bırakıldı.

Nakşe ve Şira Dukalıkları

Nakşe ve Şira adaları 1540 Osmanlı-Venedik antlaşmasıyla resmen Osmanlıya geçti. Ancak adalar, Girit seferi (1645-1669) sırasında tekrar Venedik kontrolüne girdi. Osmanlının Mora’yı tekrar ele geçirmesi ile adalarda yeni düzenlemeler yapıldı. Ve 1829 yılında Nakşe ve Şira diğer bütün Kiklad adaları gibi Yunanistan’a verildi.

Raguza veya Dubrovnik Cumhuriyeti

Dubrovnik, 1365 yılından 1806'ya kadar Slav cumhuriyetinin merkezi oldu. Karlofça Antlaşmasından sonra Dubrovnik, Avusturya ile yakınlaşmaya başladı. Fransızlar, 27 Mayıs 1806'da Dubrovnik'i zapt etti. Nihayetinde 1815 Viyana Kongresi'nde Avusturya topraklarına katıldı.

3. Mukaddes İttifak Devletleri

Avusturya

Karlofça Antlaşması (1699) ile Osmanlı, Erdel ile Temeşvar dışında kalan bütün Macaristan topraklarını Avusturya'ya bıraktı. 1716-1718 savaşında Avusturya, Osmanlıyı Peter Varadin'de yenince Belgrad tekrar Avusturya'nın eline geçti. 1718 Pasarofça Antlaşması ile Temeşvar ve Belgrad, Avusturya'ya bırakıldı. Avusturya, Rusya ile ittifak yaparak (1737- 1739) Osmanlıya tekrar savaş açtı. Ancak 1739 Belgrad Antlaşması ile daha önce Pasarofça'da kazandığı Belgrad'ı Osmanlıya geri verdi.

Lehistan

Lehistan ile ilişkiler Dinyepr Kazaklarının Karadeniz ve Boğaziçi’ne kadar uzanan akınları nedeniyle bozuldu. Osmanlı, 27 Ağustos 1672ꞌde Kamaniçe Kalesi'ni ele geçirdi. 18 Ekim 1672 tarihinde Bucaş Antlaşmasıyla Podolyaꞌnın tamamı ile Kiyefꞌin bir kısmı Osmanlıya verildi. Ancak 1699 Karlofça Antlaşması neticesinde Lehistan, 1672'de Osmanlıya kaptırdığı yerleri geri aldı.

Rusya

Rusya, Osmanlıya karşı oluşturulan Mukaddes İttifaka katılarak 1696 tarihinde Azak Kalesi'ni ele geçirdi. Ancak, 1711 Prut'ta yenilince Azak Kalesini tekrar Osmanlıya teslim etti. 1736-1739 Osmanlı Rus savaşı sonunda imzalanan 1739 Belgrad Antlaşması ile Azak kalesi yıkılarak iki taraf için tarafsız bölge haline geldi. Rusya, 1774 Rusya Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız hale gelen Kırımı 1783'te ilhak etti. Sonunda 1792 Yaş Antlaşması ile Osmanlı, Kırımın ilhakını kabul etti.

Venedik

Venedik, 1669 yılında Girit’i Osmanlıya bıraktı. 1683 Viyana Kuşatması sonrası başlayan Kutsal İttifak Savaşları sonunda imzalanan 1699 Karlofça Antlaşması ile Venedik Mora’yı ele geçirdi. 1718 yılında Pasarofça Antlaşmasıyla Mora tekrar Osmanlıya verildi.

Papalık

Papalık, 1683-1699 yıllarında devam eden Kutsal İttifak savaşlarında Osmanlıya karşı Hristiyanları Mukaddes İttifak adıyla bir araya getirdi. Kutsal İttifak sonucunda müttefikler 1699 Karlofça Antlaşması ile Osmanlıya büyük kayıplar yaşattı.

4. Diğer Devletler

Fransa

Türk- Fransız ilişkileri 1 Temmuz 1798'de Napolyon’un Mısırı işgali ile bozuldu. Osmanlı Devleti, Rusya ve İngiltere ile ittifak kurarak Fransızları Mısırdan çıkardı. Akabinde 1802'de, Paris büyükelçisi Ali Efendi'nin gayretleriyle bir barış antlaşması yapılarak Osmanlı Fransız ilişkileri yeniden düzeltildi.

İngiltere

XVII. yüzyılda Osmanlı-İngiltere ilişkileri ticaret merkezli gelişti. İngiltere 1699'da Karlofça Antlaşmasında resmi ara buluculuk yaptığı gibi 1711 Prut Savaşı ve 1718 Pasarofça Antlaşmasında İngiliz elçileri, Avusturya ve Rusya ile Osmanlı Devleti arasında ara buluculuk yaptı.

İsveç

XII. Şarl döneminde Rusya, Avrupa sularına Baltık denizi aracılığıyla açılmak için Danimarka ve Lehistan ile anlaşarak 1700 yılında İsveç’e harp açtı. XII. Şarl Lehistan ve Danimarka’yı mağlup etse de Rusya’ya yenilince Osmanlıya sığındı.