Avrupa ve Orta Doğu Hunları
Avrupa Hunları, Asya Hunlarının torunlarıdır. Asya Hunlarının dağılmasından sonra Hun kütleleri Alan ülkesini ele geçirdiler. Harekatlarına devam ederek 374 yılında Ostrogotları, 375 yılında ise Vizigotları yerlerinden sürdüler. Hunların harekete geçirdiği barbar kavimler, birbirlerini yerlerinden ederek Roma'nın kuzeyine akın ettiler. Böylece Kavimler Göçü başladı.
378'de Hunlar, Tuna'yı geçip Trakya'ya ilerlediler. 395 yılında ise Hunlara bağlı bir kol Balkanlar'dan Trakya'ya inerken diğer kol Anadolu'ya yöneldi. Kilikya, Antakya, Suriye ve ardından Kudüs'e yönelip sonbaharda Kayseri - Ankara -Bakü güzergâhıyla geri döndüler. Hunların bu seferi, Türklerin Anadolu'ya ilk seferidir.
Uldız zamanında Doğu Roma'nın baskı altında tutulması, Batı Roma ile dostane ilişkiler kurulması üzerine Hun dış siyaseti belirlendi. O, Tuna'da görülünce Kavimler Göçü'nün ikinci dalgası başladı. Barbarların baskılarına karşı Roma imparatoru, Uldız'dan yardım istedi. Bu yardımla Roma kurtulurken Hun sınırı da Avrupa içlerine uzanıyordu.
Karaton ülkenin doğu siyasetine yoğunlaştı ve oradaki Hun birliğini sağlamaya çalıştı. Rua devri ise imparatorluğa geçiş devri oldu. 422 yılında Balkan Seferi'yle Doğu Roma'yı yıllık vergiye bağladı. Batı Roma içerisindeki iç meseleler neticesinde Rua'nın İtalya'ya yönelmesiyle Batı Roma anlaşma yoluna gitti. 433 yılında Got ve Germen tehditlerine karşı Batı Roma'ya yardım edildi.
Doğu Roma, tabi kavimleri Hunlara karşı kışkırtınca bu durum Rua'nın tepkisine neden oldu. Rua'nın uyarılarına karşılık Romalıların gönderdiği elçilik heyeti 434 yılında Attila tarafından karşılandı. O, Hun taleplerini barış şartları olarak yazdırdı. Margos Barışı ile Doğu Roma, Hunların üstünlüğünü tanıyordu. Attila zamanında Hunlara bağlı kavim sayısı 45'i aşkın olup Hun hakimiyeti 406 yılında Kuzey Denizi ve Manş kıyılarına uzanıyordu
451 yılında Batı Roma'nın, Attila'nın taleplerini karşılamaması ve Hunlara bağlı kavimleri kendi yanına çekmek istemesi, Attila'nın Batı Roma üzerine gitmesine neden oldu. Batı Roma ile Campus Mauriacus Savaşı'nda iki taraftan da çok insan öldü. Savaşın galibi meselesi ise hâlâ tartışılan bir konudur.
Attila'nın 452 yılında Po Ovası'na inip Batı Roma'nın başkentini tehdit etmesi ile Romalılar, Papa Leon'u barış için gönderdi. Attila, Papa'nın araya girmesi ile Roma'yı bağışladı ve böylece Batı Roma'ya da üstünlüğünü kabul ettirdi.
453 yılında Attila'nın ölümü ile Hun hakimiyeti zayıfladı. Oğlu İlek 454 yılında Germen kavimlerle yapılan savaşta, Dengizik ise Bizans'la yapılan savaşta öldü. İrnek ise Hun boylarıyla Karadeniz'in batı kıyılarına döndü. Bu boylar ileride Bulgarları meydana getireceklerdi.
Akhunlar ve Eftalitler olarak da bilinen Orta Doğu Hunları, Hunların bir koludur. Asya'da Hunlar dağılınca batıya yönelen Türkler içinde Güney İran ve Batı Afganistan'a inen grubu Akhunlar teşkil etti. Türkistan, Maveraünnehir, Afganistan, Horasan ve Kuzey Hindistan'da V -VI. yüzyıllarda hüküm sürdüler .
IV. yüzyılda batıya göç eden Akhunlar, bilhassa Kuşanların çöküşü ile güçlenerek devlet kurdular. Sogdiana'da bulunduktan sonra İran topraklarını ele geçirdiler. Ayrıca Kuzey Hindistan'a yerleştiler. Toharistan ve Badgis asıl hayat sahalarıydı. VIII. yüzyıla gelindiğinde asimile oldular.
Akhunların İran topraklarına girmesiyle Akhun -Sasani mücadeleleri başladı. Yezdegird, V. Behram, Firuz, Kavad ve Hüsrev Anuşirvan, Akhunların mücadele ettiği Sasani hükümdarları oldu.
Behram Gur, Aral'a gelerek Akhun ordusunu yenilgiye uğrattı. Savaş sonunda yapılan anlaşmayla Ceyhun sınır sayıldı. Ancak anlaşmaya uymayan Akhunlar, Yezdegird zamanında Semerkant ve Buhara gibi merkezleri ele geçirdiler. Akhunlar, Sasani iç işlerine karışıp Firuz'u tahta çıkardılar. Yine Sasani hükümdarı Kavad'a yardım ederek onun yeniden tahta çıkmasını sağladılar. 502 yılında İran'daki Mazdek İsyanı'nı bastırdılar.
Akhunların doğusundaki Göktürkler askeri ve ticari yollara hakim olmak için Akhunlara karşı Sasanilerle ittifak kurdular. 557 yılında birleşik ordu tarafından Akhunlar mağlup edildi ve Akhunlar adına Hint kapılarına kadar büyük topraklar kaybedildi .
Toraman adlı başbuğ, Akhun hükümdarına bağlı olarak Pencab'ı ele geçirdi. 500-515 tarihleri arasında Toraman burada hüküm sürdü. 515 -550 yılları arasında hüküm süren Mihirakula zamanında Ganj ve İndus bölgeleri ele geçirildi. Ancak onun halefleri zamanında Akhunlar bu coğrafyada asimile oldular.
Sasani hükümdarı III. Yezdegird zamanında (632 -651) Toharistan ve Badgis'teki Akhunların başında Nizek bulunuyordu. Sasanilerin yıkılmasından sonra İslam ordularınca Akhunlar mağlup edildi ve bölgede islamiyet yayıldı.