Peçenekler-Uzlar-Kıpçaklar

Peçenekler

Batı Göktürk topluluklarına mensup olan Peçenek, Uz ve Kıpçaklar birbirlerinin veya diğer kavimlerin sıkıştırmaları sonucu batıya doğru peyderpey yer değiştirerek ilerlemişlerdir. Bunlardan biri olan Peçenekler, Uzların sıkıştırması sonucu önce Emba-Yayık civarına gelip yerleşmiş fakat Hazar-Uz ortak baskısına dayanamayarak İtil’in diğer yüzüne geçip Macarları yerlerinden ederek Don-Kuban bölgesinde kondular. Peçenekler, bu andan itibaren özellikle Ruslarla büyük bir mücadele hâlinde olmuşlardır. Ruslara karşı başarılı akınlarda bulunmuş olmakla birlikte yine Uzların baskısı sonucunda yerlerini terk ederek Macaristan’a doğru kaymaya başladılar ve burada yerleştiler. Bu tarihlerden itibaren Peçeneklerin Bizans ile temaslarının yoğunlaştığı görülür. Bir taraftan Peçenek Türkleri, diğer taraftan denizci bir Türk olan Çaka Bey ve nihayet Anadolu’da temayüz eden Selçuklu Türkleri Bizans açısından büyük bir tehdit unsuru oluştururken onu bu tehdit unsurlardan en azından birinden, Peçeneklerden kurtaran yine başka bir Türk boyu, Kıpçaklar oldu. Nitekim Bizans ile anlaşan Kıpçakların ani saldırısı sonucunda Peçenekler neredeyse tamamen yok edildi.

Uzlar

Uzlar, Kıpçakların baskısı sonucu yerlerinden koparak batıya doğru harekete geçip öncelikle Peçenekleri attıkları İtil ötesindeki bölgelere yerleştiler. 1036’da Kiev bölgesinde yerleşmiş olmakla birlikte Ruslara karşı aldıkları yenilgiden sonra bu bölgeyi de terk ederek Tuna boylarına geldiler. Burada Peçeneklere komşu oldular. Onların akınları Bizans’ı taciz eden boyutlara ulaşıyordu. Uzlar nihayet salgın hastalıklar, sert kış şartları ve Peçeneklerin saldırıları sonucunda büyük kayba uğradılar.

Kıpçaklar

Kıpçaklar, Kitanların baskısı ve otlak sıkıntısı yüzünden batıya doğru hareket ederek Volga’yı geçtiler. Karadeniz’in kuzeyine yerleşerek büyük bir alanı hâkimiyetleri altına soktular. Bu dönemde Ruslarla yoğun temas hâlinde oldular. Kıpçaklar Ruslara karşı başarılı seferler düzenledilerse de önemli başbuğlarını ve beylerini kaybettikleri için zamanla zayıfladılar. Kıpçaklar Gürcüler ve Harezmşahlarla da temas hâlinde olmuş ve ordularındaki askerî gücün önemli bir ayağını meydana getirmişlerdir. Bunun yanında Mısır’a kadar uzanan bir yolculuk onlara hükümdar olma fırsatını da sunmuştur.