Okul Öncesi Eğitimde Kukla Yapma-I

Kukla Nedir?

Kukla, farklı materyaller kullanılarak yapılan el, ip ya da sopayla oynatılan insan tarafından kontrol edilen cansız objelerdir. Kukla, oynatıcının hayal gücü ile canlanan karakterlerdir. Kuklayı hareket ettiren kişiye oynatıcı denilmektedir.

Kuklanın Tarihsel Gelişimi

Başlangıç olarak kukla örnekleri dinsel törenlerde kullanılmıştır. Dinî hikâyelerin anlatılmasında ve ayinlerde kullanılan kuklalar amaçlarından uzaklaşarak büyü ve sihir yapma aracı olarak da kullanılmıştır. Bu süreçte kuklaların fiziksel özellikleri değişime uğradıkça amacı da farklılaşmıştır. Orta -Asya ’dan Anadolu ’ya ve oradan Osmanlı'ya kadar kuklaların Türklerin hayatında olduğu bilinmektedir.

Okul Öncesi Dönemde Kuklaların Önemi

Çocuklar kuklalara gerçekmiş gibi davranır, kötü davranışlarına tepki verir ve onların komik davranışlarına gülerler. Kukla çocuklar için gerçek bir karaktere dönüşebilmektedir. Aynı zamanda çocukların kendilerini kolaylıkla ifade edemediği durumlarda bir kuklanın ona aracılık etmesi çocuğa cesaret kazandırmaktadır. Çocuklar kuklalar aracılığıyla fark edemedikleri veya ifade edemedikleri duyguları fark edebilir, bunları ortaya çıkarabilir, uygun ve kabul edilebilir biçimde ifade edebilirler.

Gelişim Sürecinde Kuklanın Yeri ve Gelişim Alanlarına Katkıları

Bilişsel Gelişim

Problem çözme, odaklanma ve dikkat etmeye yönelik becerinin gelişimine destek olmaktadır.

Dil Gelişimi

Sözcük dağarcıklarını geliştirmektedir. Dili akıcı, anlaşılır biçimde kullanmalarına yardımcı olmaktadır. Duygularını ve düşüncelerini bir bütün içinde anlatmasına fırsat vermektedir.

Sosyal-Duygusal Gelişim

Rol oynama ve rol alma davranışı gelişir. Farklı bir karaktere bürünen çocuk, kendi duygu, düşünce ve isteklerini rahatça ifade eder.

Motor Gelişim

Çocukların küçük kas gelişimlerine katkıda bulunur.

Öğrenme Ortamında ve Dramatik Oyun Merkezinde Kukla

Dramatik oyun merkezinde çocuklar rol oynamakta, nesnelerle etkileşimde bulunmakta, doğaçlamalar ve canlandırmalar yapmaktadırlar. Dramatik oyun merkezlerinde çeşitli kuklalar ve kukla sahnesinin yanı sıra bebek ve bebek eşyaları, evcilik ve mutfak eşyaları, farklı kostüm, aksesuar gibi materyaller bulunmaktadır.

Kuklaların Kullanım Alanları

Eğitimciler kuklaları temelde sanat, dil, drama etkinliklerinde ve davranış kazandırmada kullanabilmektedirler. Kuklaların sınıf ortamında kullanımları öğretmenler tarafından çeşitlendirilerek diğer etkinlikler içerisine de dahil edilebilmektedir. Kukla kullanarak gerçekleştirilen etkinliklerde çocukların akademik olarak daha başarılı ve katılımcı oldukları görülmektedir.

Kukla Yapım İlkeleri

Kukla yapılmadan önce hangi yaş grubunda kullanılacağı, oynatılacak alan, kuklanın amacı ve oynatıcı dikkate alınmalıdır. Çocukların ilgileri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Kukla çeşidi belirlenirken kullanıcının fiziksel yeterlilikleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Kuklaların estetik nitelikleri ile renk, boyut, biçim olarak uyumlu olması gerekir. Çocukların dikkatlerini çekmesi aynı zamanda onlar için tehlike oluşturmayacak biçimde tasarlanması, kesici, delici, yutulacak derecede küçük parçaları içeren özelliklerinin olmaması gerekmektedir. Malzemelerin kolay ulaşılabilir olması ve temizlenmesine dikkat edilmelidir.

Kuklanın Korunması ve Saklanması

Kuklaların sınıf ortamında çok fazla kullanılması ve eğitim sürecinde yararlanılması kuklaları kapalı dolaplarda saklamak yerine daha ulaşılabilir olmalarını bir ihtiyaç hâline getirmiştir. Eğitim ortamında kuklalar açık dolaplarda saklanmalı ve kolay erişimli raflarda bulunmalıdır. Kullanılmadığı durumlarda ise toz, sıcak ve nem olmayan kapalı dolaplarda muhafaza edilmesi gerekmektedir. Kukla çeşidine göre uygun konumda, kırılmayacak, parçası çıkmayacak ve dolaşmayacak şekilde askı, raf ya da kutularda saklanmalıdır.

Kukla Sahnesi

Kuklalar farklı şekillerde sahnede ya da sahnesiz ortamlarda oynatılabilir. Ancak bir sahnenin olması ve kuklanın özel bir gösteri olarak sunulması çocukların ilgisini arttırmaktadır. Kullanıcının görünmediği ortamlarda çocuklar kendilerini daha kolay bir şekilde olayların parçası olarak görürler. Kukla sahneleri hazır şekilde satın alınabileceği gibi karton, köpük, ahşap, çarşaf, sandalye, kutu gibi artık materyaller de kullanılarak oluşturulabilir.