Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim
Sosyal Gelişim
Yaşam boyunca bir süreç içerisinde devam eden sosyal gelişim; özellikle yaşamın ilk yıllarında çocuklara sosyal becerilerin kazandırılmasında kısa ve uzun dönemdeki sonuçları ile yaşamımızda önemli bir yer almaktadır. Bu kuralların olumlu -olumsuz, iyi -kötü, doğru -yanlış vb. olarak sınıflandırılmasıdır.
Sosyal gelişim genel anlamda kişinin içinde bulunduğu toplum tarafından kabul edilir biçimde davranabilmeyi öğrenme süreci olarak tanımlanmaktadır
Sosyal gelişimle ilgili yapılan tanımlar incelendiğinde benlik, sosyalleşme, öz denetim gibi birçok kavramında tanımlarda yer aldığı bu kavramlarında sosyal gelişimde etkili olduğu dikkat çekmektedir.
Sosyal Gelişimle İlgili Kavramlar
Benlik: Benlik; bireyin kendini algılayış ve kavrayış biçimi olarak tanımlanabilmektedir. Bir başka ifadeyle kişinin kendini nasıl gördüğü ve kendisine yönelik algılarıdır.
Sosyalleşme: Sosyalleşme; bireyin çevresinde başka kişilerin varlığını kabul ederek, onların da bazı isteklerinin ve haklarının olduğunu öğrenmesidir.
Sosyalleştirme: Sosyalleştirme; bireye özellikle çocuğa bir parçası olduğu toplumun kültürel değerlerini gelenek ve göreneklerini öğretme ve benimsetme sürecidir.
Sosyal Olgunluk: Sosyal olgunluk; kişinin duygu, tutum, anlayış, beceri gibi özellikler yönüyle içinde yaşadığı toplumun beklenti düzeyine ulaşması anlamına gelmektedir.
Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim
Sosyal bir varlık olan insanın sosyalleşmesi, yaşamının ve gelişiminin en önemli gelişim basamakları arasındadır.Gelişimde kalıcı etkilerin olması ve sürecin hızlı ilerlemesinden dolayı kritik öneme sahip olan okul öncesi dönemde sosyal gelişim, yaşamın daha sonraki dönemlerine temel oluşturması bakımından büyük öneme sahiptir.
Diğer yaşam dönemlerine zemin oluşturan okul öncesi dönemde edinilen sosyal gelişimin temelinin sağlam atılması konusunda aile ortamında oluşturulan sosyal ilişkilerin, akran iletişiminin, çevrenin çocukla etkileşiminin ve okul işbirliğinin büyük önemi bulunmaktadır.
Sosyal Gelişimi Etkileyen Faktörler
Aile: Aile okul öncesi dönemde çocuğun sosyalleştiği ilk çevresidir. Çocuk aile bireyleri ile olan etkileşimi sonucunda ilk sosyal davranışları kazanır. Ailedeki bireylerin çocukla olan etkileşimi, çocuğun ailedeki yerini belirlemede önemli bir etkendir.
Akran İlişkileri: Birey yaşamının her döneminde arkadaşa ihtiyaç duymaktadır. Çocuklar arkadaşlığa doyum sağlamanın yanında deneyim kazanmak içinde ihtiyaç duyarlar.
Kardeşler: Kardeş ilişkileri bebeğin doğumundan itibaren özellikle ilk çocukluk döneminde, önemli bir sosyalleşme aracıdır. Kardeş ilişkileri zaman zaman çatışmaların yer aldığı zaman zaman ise sıcak ilişkilerin yaşandığı ortamı içinde barındırır. Ebeveynlerin tutumları kardeş ilişkilerini etkileyebileceği gibi, aile içinde karşılıklı duygu ve düşüncelerin belirtildiği bir ortam oluşturmaları açısından da önemli bir yere sahiptir.
Çocuk ve Oyun: Oyun, çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Yetişkinlerin her birinin nasıl bir işi varsa çocukların işi de oyundur. Çocuk oyun yoluyla öğrenir doğruyu yanlışı. Oyun yoluyla öğrenir kuralları yeri gelir oyundan atılır yeri gelir oyunun lideri olur. Oyun yoluyla edindiği bilgiler, uyması gereken kurallar, çevresiyle etkileşimi sosyal gelişim olmak üzere birçok gelişimde önemli bir yere sahiptir.
Kitle İletişim Araçları: Günümüzde teknolojik gelişmeler ile kitle iletişim araçlarının bireyin sosyalleşme sürecindeki yeri sık konuşulan konular arasında yer almaktadır. Kitle iletişim araçlarının doğru kullanıldığında faydaya çevrilebilen özelliklerinin yanı sıra özellikle okul öncesi dönem gelişimindeki yeri son dönemlerde üzerinde önemle durulan konular arasındadır.
Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişime Yönelik Kuramlar
Okul öncesi dönemde sosyal gelişime yönelik birçok kuramcı çocuğun gelişim dönemlerini de göz önünde bulundurarak sosyal gelişim konusunda önemli tanımlamalar ve farklı bakış açılarıyla sosyal gelişimin temelini oluşturan yorumlar yapmışlardır.
Bandura’ya Göre Sosyal Gelişim: Sosyal öğrenme kuramının öncüsü olan Bandura’ya göre insan çevresiyle sürekli etkileşim içindedir. Bandura, sosyal öğrenme kuramında çocuğun sosyal çevresi ile girdiği bu etkileşim sürecinde gözlem, taklit ve model alma yoluyla hemen hemen çoğu davranışları çevresindeki insanları gözlemleyerek öğrendiğini belirtmiştir.
Ericson’a Göre Sosyal Gelişim: Psiko-sosyal gelişim kuramının öncüsü olan Ericson, kişiliğin oluşumunda biyolojik etkenlerin yanı sıra kültürel, sosyal ve çevresel etkenlerin de önemini vurgulamıştır. Erikson, değişimin her dönem devam ettiğini belirtip, psiko-sosyal gelişimi sekiz döneme ayırarak, her dönemde bireyin benliğinin çözmesi gereken biri olumlu diğeri olumsuz olmak üzere olası iki çözüm ile karşı karşıya kaldığını savunmuştur.
Vygotsky’e Göre Sosyal Gelişim: Sosyo-kültürel kuramın öncüsü olan Vygotsky sosyal gelişimi, kültür ve toplumsal faaliyetleri de içine alarak tanımlamıştır. Kuramcı sosyo -kültürel kramında, bireyin zihinsel gelişiminde toplum içerisinde kendisinden daha yetenekli olan bireylerle olan sosyal etkileşiminin payının büyük olduğunu savunmaktadır.