Okul Öncesi Dönemde Fiziksel ve Motor Gelişim
Fiziksel Gelişim
Fiziksel ya da bedensel gelişim, bedeni oluşturan tüm organların gelişmesini, boyun uzamasını, kilonun artışını, kemiklerin gelişimini, dişlerin çıkmasını ve değişmesini, kasları, tüm sistem ve organları (sindirim, solunum, dolaşım boşaltım sistemi, beyin ve sinir sistemi) duyu organlarının gelişimini kapsar. Fiziksel gelişim yapısal boyutun artışı ile ilişkili bir süreçtir.
Bebeklik döneminde en hızlı düzeyde olan fiziksel gelişim, iki -altı yaş arasını kapsayan okul öncesi dönemde yavaşlamaktadır. Bu yavaş ve istikrarlı büyüme yılları, çocukların vücutlarının nasıl çalıştığını keşfetmelerini ve istendiğinde hareket etmelerini sağlamaktadır.
Motor Gelişim (Psikomotor Gelişim)
Motor gelişim kavramı, psiko- motor kavramı ile aynı anlamda kullanılır. Motor gelişim fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak, organizmanın istemli hareket kazanmasıdır. Temelinde hareket olan beceriler kazanılmasında doğum öncesinden başlayarak yaşam boyu devam eden süreçtir. Motor gelişim bütün çocuklarda aynı sırayı izlemektedir. Örneğin bütün çocuklar önce başını kontrol eder, sonra oturur ve daha sonra yürür.
Motor, bilişsel ve duygusal -sosyal gelişim bir bütündür. Motor gelişim kavramı, psiko- motor kavramı ile aynı anlamda kullanılır. Psiko- motor gelişim, fiziksel yapı ve sinir kas işlevlerindeki değişim süreçlerini kapsar.
Motor gelişim, diğer gelişim alanlarıyla etkileşim içindedir. Motor, bilişsel ve duygusal -sosyal gelişim bir bütündür.
Motor (Psikomotor) Gelişimi Etkileyen Etmenler
Motor gelişime etki eden doğum öncesi, doğum sırası ve sonrasında olmak üzere sıralanabilir. Çocuk daha doğum öncesinde fiziksel olarak gelişmeye başlamaktadır. Doğum ile birlikte bu gelişim hızlanarak yaşam boyu devam etmektedir.
Motor Gelişim Dönemleri
Normal gelişim gösteren her çocuğun psikomotor gelişim aşamaları vardır ve belli bir sıra izler. Gallahue (1982), motor gelişimini çocukluk dönemi ile sınırlayarak incelemiş ve doğum öncesi dönemden başlayarak gençlik yıllarına kadar süren ve dört bölümden oluşan bir model ortaya sürmüştür. Bu modele motor gelişim dönemleri refleksif, ilkel, temel ve spor hareket dönemleri olarak sınıflandırılmaktadır.
Temel Hareketler Dönemi (2 -6 yaş)
Okul öncesi dönem temel hareketler dönemi olarak belirtilmektedir. İlk çocukluk döneminde ortaya çıkan ve ilkel hareketlerin uzantısı olan, motor gelişimin yoğun olduğu dönemdir. İki yaşından başlayarak yedi yaşına kadar geçen süre temel becerilerin kazanıldığı dönemdir. Gallahue’ nin motor gelişim piramidinin temel hareketler döneminde kazanılan beceriler koşma, yakalama, fırlatma, topa vurma, sıçrama, yuvarlama, atlama gibi hareketlerdir. Yaşam için gerekli becerilere ”temel beceriler” denir. Bu beceriler tüm çocuklarda gözlenebilen ortak özellikler ve yaşam için gerekli becerilerdir. Temel becerilerin gelişimi için olgunlaşma kadar çevresel ve bireysel etkenler de önemlidir.
Motor Gelişim
Motor gelişim açısından, okul öncesi yıllarda motor becerilerin gelişimi hızlı bir şekilde gerçekleşmektedir. Bedensel büyümedeki artışla kasların gelişimi, çocukların motor becerilerinde de ilerlemesine katkıda bulunmaktadır. Motor gelişim; kaba motor ve ince motor gelişim olarak incelenebilir.
Kaba Motor Gelişim
Büyük kas gruplarının çalışmasıdır. Kaba motor beceriler; yürümek, koşmak, tırmanmak, dans etmek, atlamak, zıplamak, yüzmek gibi hareketlerdir. Kaba motor becerilerde hareketin düzgün ve koordineli olması önemlidir. Okul öncesi dönemde çocukta kaba motor beceri ile aktiviteler oldukça iyidir, çocuk artık bağımsız düzgün hareketler yapmaya başlar.
3-4 yaş
Çocuk büyük kaslarını daha iyi kullanabildiğinden takla atar, yüksek yerlerde yürümeyi dener. Koşabilir, topa vurabilir, büyük topları yakalayabilir, topa tekme atabilir ve parmak uçlarına basarak yürüyebilir. Salıncakta sallanır. Kaydıraktan kayar.
4-5 yaş
Tek ayak üzerinde zıplayabilir. Ayak değiştirerek merdivenlerden inip çıkabilir. Kendisine atılan topu iki koluyla yakalamaya çalışır. Düz çizgi üzerinde yürüyebilir. Denge tahtası üzerinde bir uçtan diğer uca yürüyebilir. Bacaklarda koordinasyonun artması, daha hızlı bisiklet sürmeyi ve koşmayı sağlar. Büyük oyuncaklarını taşıyabilir.
5-6 yaş
Beş yaşında motor kontrol olgunlaşır, bu nedenle daha iyi sıçrar, atlar, geri geri yürüyebilir, belirli bir süre tek ayaküstüne durabilir. Topu daha rahat fırlatır ve yakalar. İp atlar, 40 -50 santimetre yüksekten atlar. Parmak uçlarına basarak koşabilir ve tek ayağı üzerinde 8 -10 saniye durabilir. Paten kayabilir. İki tekerlekli bisiklete binebilir.
İnce Motor Gelişim
Küçük kas gruplarının hareket kabiliyetidir. Küçük kasların denetimi gerçekleşmektedir. Çoğunlukla el ve parmakların oluşturduğu hareketlerdir. Bu beceriler el -göz koordinasyonu gerektirdiği gibi harekette ve performansta yüksek derecede duyarlılık gerektiren yetenekleri içermektedir.
3-4 yaş
3 yaşındaki çocuklar ince motor becerilerde oldukça beceriksizlerdir. Küçük kaslar henüz gelişmediğinden makasla kesme, düğme ilikleme, ayakkabı bağlama gibi davranışlarda zorlanır. El -göz koordinasyonu yeterince gelişmemiştir.
4-5 yaş
4 yaşına gelen çocuğun ince motor becerileri daha fazla gelişmiştir. El becerileri oldukça gelişmiştir. Resimler yapar, yapılar kurar, kitaplara özel bir düşkünlük bağlar.
5-6 yaş
5-6 yaşında altı bölümlü insan çizebilir. Öğretilirse adını, harf ya da numaraları yazabilir. Yüzünü yıkayabilir ve dişlerini fırçalayabilir. Kendi kendine giyinebilir. Çatal -kaşık kullanarak yemek yiyebilir. Makas, kalem ve malzemeleri çok iyi kullanır.