Okul Öncesi Dönemde Dil Gelişimi

Tanımlar ve Dilin Fonksiyonları

Dil “Kelimelerin ne anlama geldiğini, kelimelerin nasıl oluşturulacağını, bunların nasıl bir araya getirileceğini ve hangi durumlarda hangi kelime kombinasyonlarının en iyi olduğunu içeren kurallardan oluşan bir koddur. Dil gelişimi, bebeklik döneminde başlar.

Dilin Bileşenleri

Fonoloji (Ses bilgisi) ; Bir dilin seslerinin incelenmesidir ve dilin en küçük birimidir.

Morfoloji (Biçim Birim); Dilin en küçük olan anlamlı birimidir. Fonemler bir araya gelerek morfem (hece) oluşturur.

Sentaks (Söz dizimi); Bir dilin grameri, kelimeleri nasıl sıraya koyduğumuz ve kelimeleri nasıl değiştirdiğimizdir.

Semantik (Anlam); Kelimelerin anlamlarıdır.

Pragmatik (Edimbilim); Dili nasıl kullandığımızdır.

Dil Gelişiminde Temel Kavramlar

Morgem; Dil gelişiminde tek sözcük evresidir.

Telegrafik Konuşma; Çocukların iki kelimeyi birleştirerek bir şeyler anlatmaya çalışmasıdır.

Aşırı Kurallaştırma; Çocuğun bir kavramla ilgili olarak öğrendiği kuralı ilişkili olsun veya olmasın genelleyerek başka kavramlarda da kullanmasıdır.

Eksik Kurallaştırma; Aşırı kurallaştırmanın tersi olarak çocuk öğrendiği kuralı genelleştirmez. Dil gelişimi devam ettikçe eksik kurallaştırma özelliği kademeli olarak azalır.

Reseptif (Alıcı) Dil; Sözel uyaranların duyu- sinir ağı ve işitsel -algısal süreçler aracılığı ile alınması ve anlaşılması olarak tanımlanır.

Ekspresif Dil (Anlatım Dili); Duyu- sinir ve motor sinir işlevler ile zihinsel kavramın bir ses imgesi aracılığıyla ifadesidir.

Yansıtıcı Dil: Karşılıklı konuşmada, karşımızdaki kişinin içini dökmesi, dilediği sayıda cümle kurarak kendini istediği gibi ifade edebilmesi, başarmak için nelere ihtiyacı olduğunu, çocuğun kendi konuşmaları içerisinden çekip bulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

Benmerkezci Dil; Çocuklar kendileri hakkında konuşarak, duydukları konuşmaları tekrar eder, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmek için sorular sorulmasını bekler ve eylemlerini birine aktarıyormuş gibi sesli olarak aktarır.

Anne Dili (Bebeğe Yönelik Konuşma); Ailelerin iletişimde kullandıkları dilin özellikleri çocukların dil gelişimi üzerinde etkilidir.

Yeniden Biçimlendirme (Yayılım); Aileler çocukların kurdukları basit cümleleri dil bilgisi açısından doğru ve uzun olacak şekilde düzelterek tekrar ederler.

Tekrarlama; Konuşulanların sürekli olarak aynı şekilde tekrar edilmesidir.

Jest Dili; Çocukların duygu, düşünce ve isteklerini el, yüz, göz gibi vücut bölümlerini kullanarak ifade etmesidir.

Dil Gelişim Dönemleri

Dil gelişim evreleri farklı kaynaklarda farklı başlıklar altında yer almış olmakla birlikte dönemsel özellik olarak aynı bileşenleri içermektedir. Genel olarak dil gelişimi Konuşma Öncesi Dönem ve Konuşma Dönemi olarak sınıflandırılmaktadır.

Konuşma öncesi dönem; dilin ilk algılanışı, ses çıkarma ve ağlama dönemi (0 - 4 hafta), agulama dönemi (4- 6 hafta), gıgıldama (Cooing) dönemi (6 hafta -3 ay), mırıldanma (Babling) dönemi (3- 6 ay), mırıldanmanın tekrarı dönemi (6- 9 ay) olmak üzere evrelendirilmektedir. Bu evreler arasında kesin bir ayrım olmamakla birlikte anlaşılmasını kolaylaştırmak için sistematik bir yaklaşım sunar. Konuşma dönemi ise; ses sözcük dönemi (9- 12 ay), tek sözcük dönemi (12- 18 ay), iki sözcüklü ifadeler dönemi (18 ay- 24 ay), iki -üç yaş dönemi, üç- dört yaş dönemi, dört -beş yaş dönemi ve gramer kullanma dönemi (5- 6 yaş) olarak sınıflandırılmaktadır.

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar

Davranışçı Kuram ve Sosyal Bilişsel Öğrenme Teorisi

Skinner ve diğer davranışçı kuramcılara göre, dil edimsel koşullanma ve pekiştireç kullanımı yoluyla şekillenir. Bebeğin konuşmaları taklit etmesi ve yetişkinlerin ödüller ile bebeğin çıkardığı kelimeleri desteklemesi dil gelişiminde esastır.

Psikolinguistik Kuram (Doğuştancı Kuram)

Psikolinguistik kuram insan beyninin doğuştan dil öğrenmeye hazır olduğunu öne sürmektedir.

Etkileşimci Görüş

Etkileşimciliğe göre, çocuklar hem biyolojik olarak dili öğrenmeye hazır olmaları hem de çevrelerindeki dil ile ilgili deneyimleri bir araya getirerek dil gelişimini sağlar. Teorisyenler çocuğun dil geliştirmesi için her ikisinin de eşit derecede gerekli olduğunu ve her ikisinin birlikte çalışması gerektiğini savunmaktadır.

Bilişsel Teori

Bir çocuğun kavramları ifade ederken belli bir dil gelişimi gösterebilmesi için önce kavramı anlaması gerektiği savunulmaktadır. Ayrıca bilişsel kuram çocuğun hem bilişsel gelişiminin hem de çevre ile olan etkileşiminin dil ediniminde önemli rolü olduğunu savunmaktadır.

Dil Gelişimini Etkileyen Etkenler

Çocuğun dil gelişimi; sağlık durumu, zekâ, sosyo -ekonomik koşulları, cinsiyet, aile ilişkileri, aile yapısı, akranlarla ilişkiler ve kişilik yapısından etkilenmektedir.