Erken Okuryazarlık ve İlkokula Hazırbulunuşluk

Okuryazarlık

Okuryazarlık tanımı kültürden kültüre, değişen koşullara, ihtiyaçlara ve zamana bağlı olarak değişiklik gösteren; eğitim sistemi içerisinde okuma yazma becerisinin kazandırılması yöntemlerinden etkilenen oldukça dinamik bir kavramdır.

Erken Okuryazarlık

Erken okuryazarlık bebeklik döneminde dili kavrama ve sözcük oluşturma çabalarıyla başlayıp, erken çocukluk döneminde yetişkinlerin kitap okuması vb. etkileşim etkinlikleriyle sürmektedir.

Erken okuryazarlık kavramı okul öncesi dönem çocuğunun rutin ev tecrübelerine dayanmaktadır. Çocuklar sözel dil ve okuma yazma üzerindeki bilgi ve birikimlerini ev, okul ve sosyal yaşantıları yoluyla inşa etmeye devam etmektedirler.

Erken Okuryazarlığı Ortaya Çıkaran Öğeler

Okuryazarlığı ortaya çıkaran öğeler dıştan içe aşamalar ve içten dışa aşamalar olmak üzere çeşitli beceriler içerir. Okuma yazma sürecinde içten dışa aktarılan beceriler daha ön plandadır.

Sesbilgisel Farkındalık

Kelimeleri meydana getiren seslere duyarlı olmak olarak tanımlanmaktadır.

Yazı Farkındalığı

Okul öncesi dönem çocuklar karalamalar yaparak, şekiller çizerek ve kasıtlı olmayan çizimler yaparak ilk yazma girişimlerinde bulunurlar.

Alfabe–Harf Bilgisi

Alfabe bilgisi çocukların sonraki okuma başarısını en iyi yordayan becerilerden birisidir.

Sözcük Bilgisi ve Dinlediğini Anlama

Bir çocuk sadece bir sözcükle beraber duyduğu bir sözcüğü başka bir zamanda tek başına kullanabiliyorsa burada o çocuğun sözcük farkındalığından söz edilebilmektedir.

Yazı Yazma Becerisi

Yaklaşık olarak bir yaşındaki çocuklar, yetişkinlere eşlik ederek hikâye kitaplarına baktıklarında yazı -resim arasında olan farkları tespit etmeye başlayabilir, aynı zamanda kâğıt üstünde karalamalar yapabilmektedirler.

Okuryazarlık Gelişim Kuramları

Bilişsel Gelişim Kuramı

Piaget’in bilişsel gelişimlerinin çocukların okuryazarlık becerileri ile doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır.

Olgunlaşma Kuramı

Okuryazarlık gelişiminin örgün öğretimle birlikte birinci sınıfta başladığını savunan görüştür.

Okuryazarlık Gelişim Kuramı

Kurama göre okuma doğal gelişimsel bir oluşumdur.

Okuma Evresi Modelleri

Evre modeli kuramcıları okuma sürecini evrelendirmenin çocukların okuma sürecinin daha iyi anlaşılması, hangi evrede olduklarının tanımlanarak gereksinimlerinin belirlenmesinde önemli olduğunu savunmaktadır.

Gelişen Okuryazarlık Kuramı

Bu kuramda çocuğun takvim yaşından çok işlevsel edim düzeyi vurgulanmaktadır. Yani çocuk okuma yazma becerisinin gelişimi 3. sınıfa gelmeden de gerçekleşebilir.

Aile Okuryazarlık Kuramı

Kurama göre okuryazarlık gelişimi aile katılımından etkilenmektedir.

İlkokula Hazırbulunuşluk

Hazırbulunuşluk, çocuğun bütün gelişim alanlarını ve öğrenme yaklaşımını içine alan bir süreç olarak tanımlanmaktadır.

Hazırbulunuşluk Kuramları

Olgunlaşmacı Görüş: Çocuğun gelişim özelliklerinin göz önünde bulundurulduğu biyolojik temelli bir kuramdır. Bu kurama göre hazırbulunuşluk, biyolojik yapı temellidir.

Çevresel Görüş: Çocuğun hazırbulunuşluğunu, içinde bulunduğu çevre ve çevredeki uyarıcıların şekillendirdiğini benimseyen görüştür.

Sosyal Yapılandırmacı Görüş: Bu görüş hazırbulunuşluğu çevreye ya da biyolojik temele değil, çocuğun içinde bulunduğu toplumun kolektif bilincine bağlamaktadır.

Etkileşimci Görüş: Bu görüş diğer üç görüşün de düşüncelerini sentezlemiştir. Hazırbulunuşluğu çocuğun biyolojik yapısına, çevreye ve kolektif bilincin harmanlanmış oluşuna bağlamaktadır.

Okul Olgunluğu

Okul olgunluğu kavramı, genellikle çocuğun ilkokula başlamadan önce oraya hazır olmasını ifade etmektedir. Burada sözü edilen hazır oluş gelişim alanlarındaki becerilerdir. Amaç, her çocuğun farklı olan hazırbulunuşluğuna ek olarak okul olgunluğu oluşturmaktır.

Okula Hazıroluşta Etkili Alanlar

Fiziksel sağlık ve motor gelişim, sosyal ve duygusal gelişim, öğrenmeye karşı yaklaşım, dil gelişimi ve biliş ve genel bilgilerdir.