Erken Çocukluk Gelişimi
Gelişim fiziksel, zihinsel, dilsel, duygusal ve sosyal yönden organizmada görülen sürekli değişimlerdir. Meydana gelen değişimler aniden değil kademeli olarak gerçekleşir.
Erken Çocukluk Gelişimi ve Önemi
Erken çocukluk döneminde çocuk bağımsız hareket etmeye başlar ve kendi istekleri doğrultusunda belli becerileri geliştirebilir. Bu dönem davranışların şekillenmesinin en hızlı olduğu dönemdir.
Bu dönemde çocukları iyi tanıyıp değerlendirebilmek oldukça önemlidir.
Erken çocukluk döneminde her gelişim alanında edinilecek beceriler çocuğun gelecek yaşantısı için rehber olacaktır. Çocuğun her gelişim alanı özenle ele alınmalıdır. Bütüncül bir yaklaşım sergilenerek çocuğun gelişimi için destek sağlanmalıdır.
Okul Öncesi Dönem Gelişimine İlişkin Temel Kavramlar
Büyüme ve gelişme ile ilgili temel kavramların bilinmesi büyüme ve gelişme sürecini anlamayı sağlar. Bu kavramlar; büyüme, olgunlaşma, öğrenme, hazırbulunuşluk, gelişim ve kritik gelişim dönemidir.
Büyüme; vücuttaki hücre sayısının ve büyüklüğünün artışı sonucunda vücudun hacim ve kütlesinin artmasıdır. Büyümenin en hızlı olduğu zaman dilimleri doğum öncesi, erken çocukluk yılları ve ergenlik dönemidir.
Olgunlaşma; doğal bir sürecin neden olduğu fizyolojik değişiklikler ve yeteneklerdeki niteliksel artıştır. Olgunlaşma evrenseldir, bütün çocuklarda görülür, kültürel sınırlardan bağımsızdır, ardışıktır, ortaya çıkan bir beceri ya da özellikleri içerir ve çevresel etkilerden görece olarak bağımsızdır. Olgunlaşma tarafından belirlenen gelişim özellikleri alıştırma ve eğitimden etkilenmemiş olarak ortaya çıkar.
Öğrenme; bireyin çevresi ile etkileşimi sonucunda bireyde ortaya çıkan nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir. Her bireyin çevre ile etkileşimi farklı olduğu için öğrenme bireyseldir. Bu nedenle belirli bir olgunluğa erişmiş olan çocuk için yeni bir davranışı ya da beceriyi öğrenmede çevrenin desteği önem kazanmaktadır.
Hazırbulunuşluk; bireyin kendisinden beklenen belli davranışları yapmaya hazır olmasıdır. Hazırbulunuşluk beklenen davranışın yerine getirilebilmesi için olgunlaşmanın yanı sıra gerekli ön bilgi, tutum, istek, sağlık gibi özelliklere sahip olmayı da ifade eder.
Gelişim; organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimi ile sürekli olarak ilerleme göstererek değişmesidir. Gelişim değişikliklerin niceliğini ve niteliğini kapsar. Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir.
Kritik gelişim dönemi; bazı uyarıcıların insan yaşamında en güçlü etkiye sahip oldukları zaman aralıklarıdır. Kritik dönemde deneyim kesinlikle yaşanmalıdır, yoksa gelişim sürecindeki bu önemli kilometre taşı geri dönülemez şekilde atlanmış olur.
Gelişimin Temel İlkeleri
Bireyin gelişiminde gözlenen ve evrensel anlamda kabul edilen temel ilkeler vardır. Bu ilkeler şunlardır;
- Gelişim kalıtım ve çevre etkileşiminin ürünüdür.
- Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
- Gelişimde kritik dönemler vardır.
- Gelişim bir bütündür.
- Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.
- Gelişim nöbetleşe devem eder.
- Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur.
- Gelişim genelden özele doğrudur.
Gelişimi Etkileyen Etmenler
Gelişimi kalıtım, çevresel unsurlar, hormonlar ve kişilik özellikleri etkilemektedir.
Kalıtım; bireyin genler yolu ile anne ve babasından aldığı kalıtsal özelliklerdir. Kalıtım gelişimi etkileyen önemli unsurlardan biridir. Kalıtımın hangi gelişim alanlarında daha etkili olduğu henüz tam olarak bilinmese de yapılan çalışmalar fiziksel ve zihinsel özelliklerde etkisinin olduğunu göstermektedir.
Hormonlar; iç salgı bezleri tarafından doğrudan kana salgılanmaktadır. Görevleri ise organizmanın büyüme, gelişme ve çalışmasının dengeli bir şekilde sağlanmasıdır. Herhangi birindeki eksiklik ya da fazlalık gelişimsel olarak anomalilere yol açabilmektedir. Bireyin yaşamında etkili olan iç salgı bezleri; hipofiz, tiroid, paratiroid, pankreas, böbrek üstü bezleri ve cinsiyet bezleridir.
Çevresel etmenler; doğum öncesi, doğum anı ve sonrasındaki tüm durumları kapsamaktadır.
Kişilik özellikleri; bireyin özgün ve ayırt edici davranışlarıdır.