Yeterli ve Dengeli Beslenme

Okul Döneminde Beslenmenin Önemi

Beslenme; sağlığı korumak, büyüme ve gelişmeyi sağlamak için vücudun gereksinim duyduğu ve canlılığın sürdürülebilmesi için besin ögeleri ve enerjinin yeterli ve dengeli olarak vücuda alınmasıdır. Çocukların doğumlarından itibaren sağlıklı olarak büyüme ve gelişmelerini sağlamak, daha az hasta olmak ve hastalıklardan daha çabuk iyileşmeleri için yeterli ve dengeli beslenmeleri önemlidir. 6 -12 yaş; çocukların fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişiminin hızlı olduğu, yaşam boyu devam edebilecek davranışların oluşmaya başladığı, bilgi almaya ve alışkanlık kazanmaya en uygun oldukları ve yetişkinlik hastalıklarının gelişimi açısından riskli bir dönemdir. Bu çocuklara sağlıklı beslenme ve yaşam biçimi alışkanlığının kazandırılması ve bilincin yerleştirilmesi yetişkinlikte oluşabilecek bazı hastalıkların önlenmesi açısından atılacak adımlar için temeldir.

Besin Ögeleri ve Vücuttaki Görevleri

Enerji ve Makro Besin Ögeleri

Enerji; temel olarak karbonhidrat, protein ve yağ olmak üzere üç temel makrobesin ögesinden karşılanmaktadır. Toplam enerjinin %45 -65’i karbonhidratlardan, %25 -35’i yağlardan ve %10 -30’u proteinlerden sağlanmalıdır.

Karbonhidratlar; yaşam için gerekli enerjiyi sağlarlar. 1 gram karbonhidrat 4 kalori (kkal) enerji verir. Tahıllar (pirinç, buğday vb.) ve tahıllardan elde edilen besinler (ekmek, un, kraker, bisküvi, makarna, şehriye vb.), kuru baklagiller (fasulye, nohut, mercimek), hayvansal gıdalar vb. karbonhidrat kaynaklarıdır.

Proteinler; her canlı için yapısal ve yaşamsal önem taşırlar. 1 gram protein 4 kalori (kkal) enerji sağlar.

Protein kaynakları hayvansal (kırmızı ve beyaz et, yumurta, balık) ve bitkisel (kuru baklagiller, tahıllar) proteinlerdir.

Yağlar (Lipitler); enerji olarak depo edilirler, karbonhidrat ve proteinlerden iki kat fazla enerji verirler. 1 gram yağ 9 kalori (kkal) enerji verir. Yağ kaynakları zeytin, ayçiçeği gibi bitkisel kaynaklar ve tereyağı, kuyruk yağı gibi hayvansal kaynaklardır.

Mikro Besin Ögeleri

Vitaminler; büyüme, canlılık, sağlık ve metabolik olayların yürütülmesi gibi pek çok işlemde rol oynarlar .

Minerallar; büyüme, gelişme, sağlığın korunması ve yaşamın sürdürülmesi için gereklidir.

Sugereksinimi içme suyu, katı gıdaların sindirimi ve besinlerden enerji elde edilirken oluşan metabolik sudan karşılanır. İnsanlar susuz yaşayabileceklerinden çok daha uzun süre yemeksiz yaşayabilirler.

Okul Dönemi Çocuklarının Enerji ve Besin Ögesi Gereksinimleri

Çocukların zihinsel, fiziksel ve sosyal aktivitelerinin artmasıyla birlikte enerji ve besin ögesi gereksinimleri de artar. Çocukların yaş, büyüme, gelişme ve fiziksel aktivitelerine bağlı olarak çeşitli kalori ve besin ihtiyaçları vardır. Büyüme ve gelişimin sağlanabilmesi için çocukların enerji ve besin ögesi gereksinimlerinin yeterli ve dengeli bir şekilde karşılanması gerekir. Beslenme çocuğun cinsiyetine, vücut ağırlığına ve fiziksel aktivitesine göre düzenlenmelidir.

Besin Grupları

Sağlıklı beslenme için besin çeşitliliğinin sağlanması ve günlük gereksinim duyulan enerji ve besin ögelerinin besinlerle vücuda alınması gerekmektedir. Besinler dört grupta sınıflanmaktadır.

Süt ve ürünleri grubu; süt, yoğurt, peynir, kefir, çökelek ve süt tozu gibi ürünlerden oluşmaktadır. Okul çağı çocuklarının günde 2,5 porsiyon süt ve süt ürünlerinden tüketmesi önerilmektedir.

Et-Tavuk -Balık -Yumurta -Kuru Baklagiller -Yağlı Tohumlar -Sert Kabuklu Yemişler Grubu; et, balık, deniz ürünleri, yumurta, kuru baklagiller (mercimek, kuru fasulye, nohut vb.), yağlı tohumlar (ceviz, badem, fındık, fıstık vb.) bu grupta yer alır. Bu gruptan günlük 1,5 -2 porsiyon tüketilmelidir.

Ekmek ve Tahıllar Grubu; pirinç, buğday, yulaf, mısır, çavdar gibi tahılları ve ekmek, kraker, makarna, bulgur, irmik, erişte, un ve bunlarla yapılan besinleri içerir. Günde 4 -5 porsiyon tahıl ve tahıl ürünleri tüketilmelidir.

Sebze ve Meyve Grubu; içerdikleri besin ögeleri farklı olduğu için her renk ve türde sebze ve meyve tüketilmeli, çeşitlilik sağlanmalıdır. Bütün meyve ve sebzeler yetiştikleri mevsimde tüketilmelidir.

Besin gruplarının içinde yer almayan yağ ve şekerler de beslenmede enerji dengesinin sağlanmasında ve yiyecek hazırlanmasında kullanılan besinlerdir.

Okul Dönemi Çocuklarının Beslenme Alışkanlıkları

Çevre, aile, kültür ve sosyoekonomik durum gibi pek çok faktör çocukların beslenme alışkanlıklarını etkiler. Okul dönemi çocuğunun beslenmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Çocukların fiziksel aktivite ve spor yapması sağlanmalıdır.
Öğünler aile ile birlikte tüketilmeli, sofra kavramı öğretilmelidir.
Öğün süresi çok uzun olmamalı, 20 -30 dakikayı geçmemelidir.
Ekran karşısında yemek yenmemelidir.
Çocuğun porsiyonları yaşına uygun olmalıdır.
Çocuğa düzenli kahvaltı yapma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
Besin ögeleri çocuğun günlük gereksinimine göre dengelenmelidir.
Öğün aralarında yüksek kalorili besin tüketilmemesi sağlanmalıdır.
Besinler içeriklerine uygun şekilde pişirilmelidir.
Tuz ve şeker ilave edilmiş, paketli hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
Çocuklara ve ailelerine sağlıklı beslenme konusunda bilgilendirme yapılmalıdır.

Okul Dönemi Çocuklarında Beslenme İle İlgili Sorunlar

Çocuğun ne miktarda ve hangi tür besinlere ihtiyacı olduğunun bilinmemesi, besin alımındaki düzensizlikler, yanlış besin seçimleri, besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve saklanmasındaki hatalı uygulamalar beslenme ile ilgili sorunlara yol açabilmektedir. Okul döneminde beslenme kaynaklı diş çürükleri, kansızlık (anemi), kalsiyum ve D vitamini yetersizliği ve obezite (şişmanlık) gibi sorunlar görülebilmektedir.