Psikososyal Gelişim

Sosyal gelişim, bireyin içinde yaşadığı topluma uyum sağlama sürecidir. Çocuğun sosyal gelişimi, ailesiyle arkadaşlarıyla ve çevresindeki diğer bireylerle olan ilişkilerini, liderlik, sorumluluk alma, paylaşma vb. beceriler kazanımını içeren bir süreçtir.

Psikososyal Gelişimle İlgili Kavramlar

Çocuklarda psikososyal gelişimle ilgili olarak benlik, sosyalleşme ve sosyalleştirme, sosyal olgunluk, kültür, kişilik gibi kavramlardan söz etmek mümkündür.

Benlik

Kişinin kendini algılama şeklidir.

Benlik kavramı, hiyerarşik bir sıra izler. İlk olarak ilkel benlik kavramı kazanılır. Çocuğun ev içindeki yaşantısı benlik kavramı için temel oluşturur. Çocuğun ev dışındaki ilişkileri arttıkça kendi kendine diğer kavramları da kazanır. Böylece ikincil benlik kavramı da oluşur.

Sosyalleşme-Sosyalleştirme

Sosyalleşme, bireyin içinde yaşadığı toplumun kültürünü ve toplumdaki rolünü öğrenerek, toplumla bütünleşmesidir.

Başarılı bir sosyalleşme süreci geçiren çocuğun iç denetimi gelişir. Bu bağlamda sosyalleşme, çocuğa üyesi olduğu topluluğun gelenek, görenek ve kültürel değerleri ile ölçülerini öğretme ve benimsetme işidir. Çocuk doğduğu zaman içinde yaşadığı toplumun kurallarını ve kültürel değerlerini bilmez. Bir çocuğun toplumsal kuralları ve ilkeleri öğrenmesi ve benimsemesi sosyalleştirme sonucu gerçekleşir.

Sosyal Olgunluk

Bireyin içinde bulunduğu toplumun kurallarına uymada yaş düzeyine göre gösterdiği olgunluğa sosyal olgunluk denir.

Çocuğun sosyal olgunluk düzeyine ulaşması, öncelikle anne babasıyla kurduğu sağlıklı iletişim ve etkileşim sonucu, toplumun kültürel değerlerini öğrenmesi ile gerçekleşir.

Kültür

Kültür, insanların içinde yaşadığı toplumun gelenek, görenek, örf ve adetlerinin tümüdür.

Çocuğun ergenlik çağına kadar kültürü eğitim ile gerçekleşir. Çocuğun toplum içinde yaşayarak öğrendikleri, edindikleri bulunduğu kültürün ona kattıklarıdır. Eğitimciler bu sürece eğitim adını verir.

Kişilik

Kişilik, bireyi diğer bireylerden ayıran, tutarlı olarak sergilenen bireye özgü özellikler bütünüdür. Bireylerin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve fiziksel yönlerden farklı özellikler göstermeleri, onların mizaçları, tutumları, değerleri, belirgin davranış kalıpları bakımından birbirlerinden farklı olmaları demektir.

Çocuklarda Sosyalleşme Özellikleri

Okul döneminde çocuklar yeni sosyal dünyalara atım atmaya başlarlar. Çocuğun aile üyeleri dışındaki genişleyen sosyal ağları ve ilişkileri bu dönemdeki çocuklar için önemli bir aşamadır.

Çocuğun psikososyal gelişiminde aile ortamı, arkadaş edinme ve grup ilişkilerinin ve bu ilişkilerde yaşanan rekabet ve işbirliği gibi duyguların önemi büyüktür.Aile İlişkileri

Çocuk doğumundan itibaren ailesiyle birlikte yaşamaya başlar ve aile onun ilk sosyal çevresidir. Çocuk diğer insanlarla nasıl ilişki kuracağının ilk deneyimlerini ailesiyle yaşar. Aile çocuğun ilk sosyal yaşantılarını edindiği yerdir. Bu nedenle çocuğa karşı gösterilen tutumlar ve davranışlar çocuğun hem kişiliğini hem de sosyal gelişimini şekillendirmektedir.

Kardeş İlişkileri

Kardeş ilişkileri, çocukların gelişimi için kritik bir bağlamdır. İlişki kuramcıları, çocukların kardeşleriyle kurdukları ilişkilerinin okul döneminde giderek karmaşıklaşan sosyal ve psikolojik dünyaları içinde önemli bir motivasyon kaynağı olarak belirtmektedir.

Akran İlişkileri

Okul döneminde aidiyet, bağlılık ve benlik saygısındaki gelişmeler çocukların akran ilişkilerinde de önemli bir rol oynar. Çocukların dostluk duygusu gelişir ve sosyal ilişkilerinde güvenen ve güvenilen biri olmayı öğrenir. Destekleyici bir akran ilişkisi olan çocukların benlik saygıları ve ilişkilerindeki paylaşım daha yüksektir. Bu çocuklar yalnızlıktan ve sosyal dışlanmadan yakınmazlar.

Arkadaşlık

Harry Stack Sullivan, arkadaşlığın çocuk ve ergen gelişiminde ve iyilik halinde çok önemli rolü olduğunu belirten kuramcılardan biridir. Sullivan’a göre tüm bireylerin güvenli bağlanma ve hassasiyet için toplumsal duyarlılık ve keyifli arkadaşlıklara ihtiyacı vardır.

Akran Zorbalığı

Akran zorbalığı, kasıtlı ve tekrarlayan saldırganlık eylemleri olarak tanımlanır. Akran zorbalığının fiziksel, sözel, ilişkisel ve elektronik zorbalık şeklinde boyutları vardır.

Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı

Erikson’a göre, kişilik doğumla başlayıp, olgunluğa ve ölüme kadar giden yaş aralığı içinde gelişimini sürdürür. Erikson, yaşamın tüm bölümlerinin önemli ve kritik olduğunu vurgular.

Erikson’un psikososyal gelişim evreleri şunlardır;

• Güvene karşı güvensizlik (01-yaş)
• Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik (2-3 yaş)
• Girişkenliğe karşı suçluluk duyma (4-6 yaş)
• Başarıya karşı aşağılık duygusu (7-11 yaş)
• Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası (12-18 yaş)

Çocuklarda Psikososyal Gelişimin Desteklenmesi

Doğumla başlayıp, tüm yaşam boyunca devam eden sosyalleşme süreci, bebeklik ve erken çocukluk yıllarında, daha sonraki yıllara temel oluşturan beceriler kazanıldığı için kritik bir öneme sahiptir. Çocuğun sosyalleşme sürecinde ilk olarak aile, daha sonra okul, arkadaşlar, akrabalar ve komşuları gibi daha geniş sosyal bir çevre etkili olmaktadır. Çocuk kendisine en yakın olarak ailesiyle iletişim halindedir. Aileler çocuklarının hem sevgi hem de maddi ihtiyaçlarını karşılamalıdırlar. Çocuklarını çok iyi tanıyıp, ne yapıp, neyi yapamadıklarını çok iyi bilmelidir.