Oyun ve Spor

ÇOCUK VE OYUN

Oyun çocuğun en önemli uğraşıdır. Çocuk rol yapma yoluyla sosyal rolleri öğrenir. Çocuk birikmiş enerjisini oyun aracılığı ile harcama olanağı bulur. Oyun çocuğun yaratıcı düşünme yeteneğini artırır. Çocuklar, oyun esnasında farklı rolleri denedikçe ve ortaya çıkan kaçınılmaz çatışmalarla yüzleştikçe, ben- merkezcilikleri azalır ve çevresindeki insanları anlama yetenekleri artar. Çocuklar, oyun bağlamı içinde kuralları, adalet, ceza, doğru-yanlış gibi karmaşık sosyal, duygusal ve entelektüel alanları keşfederler.

Okul Döneminde Oyunun Gelişimi ve Oyun Türleri: Oyun, çocuğun yaşına paralel bir değişim ve gelişim gösterir. Çocukların oyun süreci tek başına oynadıkları oyunlardan sosyalize olmuş oyuna doğru bir ilerleme gösterir.

Simgesel Oyun: Çocuklar, 2 ile 7-8 yaşları arasında simgesel oyun (taklit/hayali oyun) evresindedir. Çocuk bu oyunlarda değişik rolleri oynarken, hem bu karakterlerle özdeşleşir hem de kendi kişiliğini daha iyi tanır, kendini başkalarından ayıran özelliklerin bilincine varır. Taklit oyunlarında çocuk hayal gücünü kullanarak yaratıcılık becerisini geliştirir.

Kurallı Oyunlar: Kurallı oyunlar, sosyal anlaşmaların ve etkileşimlerin üzerine kuruludur. Çocuklar 7-8 yaşlarında kurallı oyunlar oynamaya başlar ve 10-12 yaşlarından itibaren tamamen kurallı oyunlara geçmiş olurlar.

Sosyalleşme ve İşbirlikçi Oyun: Çocuklar altı yaşlarına geldiklerinde işbirliğine dayanan oyunlara yönelirler. Çocukların oyunları, daha çok takım sporlarını içerecek şekilde grup odaklıdır. Çocuklar takım sporlarına katıldıklarında dayanışma, işbirliği, iş bölümü ve rekabet kapasiteleri de artar.Yetişkinlerin işbirliği yerine rekabeti ön plana çıkaran oyun etkinliklerine yer vermeleri çocuğun hem kişisel gelişimi hem de kişilik gelişimini engeller.

Okul Döneminde İtiş- Kakış Oyunları ve Kötü Oyun: Diğer çocukları dışlayan veya alaya alan oyunlar, yıkıcı ve kötü oyun olarak nitelendirilir. Okul döneminde 8-10 yaşlarındaki erkek çocuklar arasında en yüksek seviyede oynanan itiş-kakış oyunları ise bir saldırganlık eylemi olmayıp sosyal ve duygusal gelişime katkıda bulunan oyun şeklidir.

Düzen Oluşturma ve Koleksiyonculuk: Koleksiyonculuk, okul dönemi çocuklarının dünyayı anlama ve düzenleme isteklerinin yansımasıdır. Bu sebeple çocuklar, pullar, bebekler, futbol takımı kartları ve oyuncak askerler gibi şeyleri toplayıp düzenlerler.

Açık Hava Oyunları: Bahçe, kır, sokak gibi dış mekanlarda oynanan oyunlar çocukların fiziksel-motor ve sosyal becerilerinin gelişimini destekler, farklı oyun çeşitlerini oynamaları için motive eder.

Fiziksel Oyunlar: Bu tür oyunlar çocukların koşma, atlama, tırmanma, sürünme, fırlatma, yakalama ve itme gibi birçok hareketi öğrenmelerine ve kullanmalarına olanak sağlar. Okul dönemi çocuğu daha çok fiziksel oyunları ve takım sporlarını tercih eder.

Oyunu Etkileyen Faktörler

Cinsiyet: Okul dönemi erkek çocukları yarışmaya, yeteneğe ve kas gücüne dayalı oyunlara, kızlar ise içeriğinde dil kullanımına ağırlık veren sembolik oyunlara daha fazla ilgi duyarlar. Çocukların oyun tercihlerinde cinsiyet kalıp yargılarının etkisi görülür.

Sosyoekonomik Durum: Çocukların yaşadığı yer, gittikleri okul ve bu bağlamda akran gruplarının oluşturulma süreci sosyoekonomik durumdan etkilenir. Günümüzde okullarda ders saatlerinin artması, kentlerde oyun alanlarının azalması, mahalle kültürünün kaybolması, çalışan anne sayısının artması ve çevreye duyulan güvensizlik nedeniyle çocukların oyuna katılımı oldukça azalmıştır.

Oyun Alanları: Oyun alanları çocuğun tüm gelişim alanlarını destekler nitelikte olmalıdır.

Çocuk ve Spor

Spor belli kuralları olan, eğlendiren, sosyalleştiren; kendi içinde rekabete dayanan fiziksel aktivitelerdir. Spor, kas-iskelet, kalp-dolaşım-solunum sisteminin çalışmasını güçlendirir. Konsantrasyon ve bellek üzerine olumlu etkisiyle çocukların akademik başarısını artırır. Rakibe saygı duymayı, yenilgiyi kabullenmeyi öğretir. Hızlı karar verme, verilen kararın sorumluluğunu üstlenme, zamanı etkili kullanma konusunda bir disiplin becerisini geliştirir. Otonomi, öz güven ve öz saygı algısını yükseltir. Çocuğun liderlik özelliklerini geliştirir. Akranlarla ve çevre ile iletişimi güçlendirir, işbirliği içinde hareket etmeyi sağlar. Spor, çocuğu riskli davranışlardan koruyarak, sağlıklı yaşam alışkanlıklarının güçlenmesini sağlar.

Çocuklarda Hareket Becerilerinin Gelişim Dönemleri: Çocukların motor gelişiminde 2-6 yaş arası dönem, temel hareket dönemi, 7-14 ve üzeri yaşlar ise sporla ilişkili hareketler dönemi olarak adlandırılır.

Sporla ilişkili hareketler dönemi; genel geçiş evresi (7-10 yaş), özel hareket becerileri evresi (11-13 yaş) ve uzmanlaşma evresi (14 yaş ve üzeri) olmak üzere üç evrede incelenir.

Genel geçiş evresinde spor, yarışma ve performanstan çok, oyun, rekreasyon, dans gibi aktiviteleri içermelidir. Özel hareketler evresine kadar çocukların aktivite içeriklerini sınırlandırılmak ve belli bir branşta uzmanlaşmaya yönlendirmek doğru değildir. Uzmanlaşma evresinde ise çocuk sporcu adını alarak bu zamana kadar kazanmış olduğu hareket becerilerini yaşam boyu kullanır.

Okul Döneminde Hareket Eğitimi ve Sportif Aktiviteler: Hareket eğitimleri çocukların yaşlarına uygun şekilde verilmelidir; 6-9 yaş arasında çocuklara toplu oyunlar, yüzme, ritmik hareketler, halk oyunları, jimnastik, 10-12 yaş arasında ise masa tenisi, kort tenisi, eskrim, boks, karate, taekwon-do, basketbol, futbol, voleybol, yüzme, koşma gibi sportif aktiviteler önerilmektedir. Spor, öncelikle çocuğun yaparken eğlendiği ve kendisini iyi hissettiği bir aktivite olmalıdır.

Fiziksel Aktivite ve Çocuk Sağlığı

Fiziksel aktivite, bahçe-ev işleri, yürüme, yüzme, bisiklete binme, farklı spor türlerinin uygulanmasını, bunlarla ilgili egzersizleri, oyun ve dans faaliyetleri gibi her türlü kas hareketlerini içerir.

Düzenli yapılan fiziksel aktivitenin, çocukların uyku kalitelerini artırdığı, vücudun metabolik fonksiyonlarını düzenleyerek obezite ve daha birçok bulaşıcı olmayan hastalığa yakalanma riskini azalttığı, toplumsal katılımcılıklarını ve sosyal uyumlarını artırdığı, depresyon belirtilerinin azalmasını sağladığı bilinmektedir.

Çocuklarda Fiziksel Aktivite Uygulama İlkeleri: 5 -11 yaş grubundaki çocukların her gün en az 60 dakika olacak şekilde orta şiddetten yüksek şiddete doğru giden fiziksel aktivite yapmaları, bu günlük fiziksel aktivite programına ek olarak, haftada en az 3 kez de yüksek şiddette aktivite yapmaları önerilmektedir. Çocuklar uyku haricinde 60 dakikadan daha uzun süre hareketsiz kalmamalı, ekran karşısında günde 2 saatten daha fazla zaman geçirmemelidirler.