Öğretim Süreci

Giriş

Öğretim, önceden belirlenen bilgi ve becerilerin kazandırılması amacıyla planlı ve programlı yürütülen etkinlikler olarak tanımlanmaktadır. Öğretim sürecinde bu etkinlikler planlanmakta, uygulanmakta ve değerlendirilmektedir. Üç aşamalı olarak ele alınan bu süreçte, öğrenci özellikleri, içerik özellikleri ve öğretim etkinlikleri kapsamında dikkat edilmesi gereken bazı ilkeler alan yazında vurgulanmaktadır.

Öğretimi Planlama

Öğretimi planlama, öğretim sürecinin kalitesini etkileyen en önemli aşamadır. Nitekim kapsamlı şekilde hazırlanmış olan bir plan; öğretimin etkisini artırır, disiplin problemlerini azaltır, zaman yönetimini destekler, öğretmenin izleyeceği adımları yönlendirir, ona güven kazandırır, uygun yöntem ve materyal seçimini sağlar. Etkili bir öğretim planı, kazanımlar doğrultusunda hazırlanmalı, hedef davranışları incelenmelidir. Kazanımlar doğrultusunda ön koşul öğrenmeler belirlenmelidir. Öğrencilerin ön koşul öğrenmeleri, ilgi, ihtiyaç ve gelişim özellikleri dikkate alınmalıdır. Öğrenci özelliklerinin incelemesiyle hedef davranışların tekrar gözden geçirilmesi sağlanmalıdır. Konu içeriğine yönelik kavramlar ve semboller belirlenerek içerik oluşturulmalıdır. Uygun strateji, yöntem ve teknikler seçilmelidir. Kullanılması planlanan yöntem ve tekniklere yönelik çevresel koşullar da dikkate alınarak materyaller belirlenmelidir. Her bir hedef davranışın kazandırılması noktasında etkinlikler öğrencilerin güdülenme düzeyleri dikkate alınarak planlanmalıdır. Her bir kazanım için ölçme değerlendirme etkinlikleri/araçları geliştirilmelidir.

Hedef Davranışları Belirleme

Hedef davranışların belirlenmesi, öğretimi planlamada diğer unsurların başlangıç noktasını oluşturması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir. Bu kapsamda Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) öğretmenlere branş bazında öğretim programları oluşturmakta ve ders kazanımlarını öğretmenlere sunmaktadır. Ancak sunulan kazanımların hedef alanlarının, düzeylerinin ve bilgi türlerinin anlaşılması öğretmenin oluşturacağı etkinliklere yol göstermektedir. Bu doğrultuda kazanımlar sınıflandırılırken öncelikli olarak bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olmak üzere hedef alanları belirlenmelidir.

Ön Koşul Öğrenmeleri Belirleme

Öğrenme ürünlerinin öğrenilmesinde gerekli olan bilgiler, ön koşul öğrenmeler olarak ifade edilmektedir. Bu hususta öğretimi planlarken hedeflerin kazandırılmasında doğrudan içeriğin akışına yönelik gerekli olan ya da öğrenmeyi kolaylaştıran ön koşul öğrenmelerin belirlenmesi gerekmektedir.

Öğrenci Özelliklerini Belirleme

Öğrenci özelliklerinin belirlenmesi öğretim amaçlarına ulaşmada anahtar bir rol üstlenmektedir. Öğrencilerin özelliklerini belirlerken şu noktalar dikkate alınmalıdır: öğrencilerin gelişim dönemleri, genel özellikleri, ön bilgileri/hazırbulunuşluluk düzeyleri, bilişsel özellikleri, duyuşsal özellikleri, sosyal ilişkileri.

Hedef Davranışları Tekrar Gözden Geçirme

Öğrencilerin belirlenen hazırbulunuşluluk düzeylerinin, kazandırılması beklenen hedeflerin ön koşul öğrenmelerini sağlayıp sağlamadığı ortaya konmalıdır. Bu durumda kazandırılacak hedef davranışlar tekrar gözden geçirilerek ön koşul öğrenmelere yönelik kazanımlar eklenmelidir. Hedef davranışlar bir bütün olarak değerlendirilip düzenlenmelidir.

Ünite Kavramlarını Belirleyerek İçeriği Düzenleme

Öğrenme hedeflerinin kazandırılmasında bir araç olan içerik, hedefler ve konu alanının özellikleri doğrultusunda organize edilmelidir. Öncelikle içerikle ilgili temel kavramlar, temel kavramları açıklayan alt kavramlar ortaya çıkarılır. Belirlenen kavramların sıralanmasında içeriğin yapısına göre önceki kavram, sonraki kavramın öğrenilmesini kolaylaştıracak şekilde basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene doğru düzenlenmelidir.

Çevresel Koşulları Belirleme

Uygun yöntem, teknik ve materyal seçimi için çevresel koşullar incelenmelidir. Öğretmen, sınıf mevcudunu, sınıf düzenini, teknoloji merkezli imkânları planlama yaparken dikkate almalıdır.

Öğretim Stratejileri, Yöntem ve teknikleri Seçme

Öğrenme hedeflerinin, ön koşul öğrenmelerin, öğrenci özelliklerinin, içerik özelliklerinin ve çevresel koşulların incelemesiyle uygun strateji yöntem ve teknikler seçilmelidir. Bu noktada ön koşul öğrenmelerin eksik olduğu ve bilişsel gelişim düzeylerinin düşük olduğu bir öğrenci grubunda, aşamalı olarak hazırlanmış olan bir içerik mevcutsa, sunuş stratejisinin kullanılması uygun olacaktır. Ön koşul öğrenmeleri tam olan, bilişsel gelişim düzeyleri yüksek olan öğrenci gruplarında ise buluş ve araştırma inceleme stratejileri kullanılarak problem çözme yöntemleri tercih edilebilir.

Eğitim Seknolojilerini Kullanma ve Materyal Seçme

Öğretim sürecini planlarken öğretim strateji yöntem ve tekniklerin seçilmesi, eğitim teknolojilerinin ve materyallerin seçimine rehberlik etmektedir. Seçilen materyaller öğrenciler tarafından kolaylıkla elde edilebilir ve kullanılabilir olmalıdır.

Öğretim Etkinliklerini Planlama

Öğretim sürecini planlamada, hedef davranışlar, ön koşul öğrenmeler, içerik, çevresel koşullar, öğretim strateji, yöntem ve teknikleri, eğitim teknolojileri ve materyalleri belirlenmektedir. İncelenen bu değişkenler doğrultusunda öğretim etkinliklerinin oluşturulmasında detaylara yer verilmesi ve organize şekilde yazılması uygulama sürecini kolaylaştıracaktır. Öğretim etkinlikleri detaylandırılırken dikkat çekme ve güdüleme unsurlarına yer verilmelidir.

Ölçme - Değerlendirme Etkinliklerini Planlama ve Araçları Geliştirme

Eğitimde öğrenmeye ilişkin, tanıma, öğrenmeleri izleme ve öğrenme düzeyini belirleme olmak üzere üç değerlendirme şekli bulunmaktadır. Tanımaya ilişkin değerlendirme, öğrenci özelliklerinin belirlenmesinde Öğrenmeleri izlemeye ilişkin değerIendirme, öğrencilerin öğrenme sürecinde yaşadıkları güçlüklerin ve eksikliklerin ortaya çıkarılmasında, öğrenme düzeyini belirlemeye ilişkin değerlendirme ise hedeflenen kazanımlara ulaşılma düzeyini ortaya koymak amacıyla kullanılmaktadır. Bu doğrultuda tüm kazanımların hangi ölçütlere göre değerlendirileceği öğretim planında belirtilmeli ve ölçme araçları hazırlanmalıdır.

Öğretimi Uygulama

Öğretimin planlanmasının ardından planlanan tüm etkinlikleri uygulama süreci başlamaktadır. Öğretim planı ne kadar sistemli ve detaylı bir şekilde hazırlanmışsa uygulamada yaşanabilecek problemler asgari düzeye indirgenmiş olacaktır.

Öğretimi Değerlendirme

Hedeflenen kazanımlara ne düzeyde ulaşıldığının belirlenmesi amacıyla öğretim değerlendirilmelidir. Bu kapsamda planlama aşamasında hazırlanan ölçme araçları kullanılarak öğretim süreci değerlendirilmektedir.