Denetim Kanıtları ve Kanıt Toplama Teknikleri

Denetim kanıtı, denetçinin görüşüne dayanak oluşturan sonuçlara ulaşırken kullandığı bilgilerdir. Diğer bir ifadeyle d enetim kanıtı, denetim faaliyetleri sırasında denetimi yapılan bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini belirlemek amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi, belge ve kayıtlardır. Denetim kanıtları, finansal tablolara dayanak (temel) oluşturan muhasebe kayıtlarındaki bilgiler ile diğer kaynaklardan elde edilen bilgileri içerir.

Genel kabul görmüş denetim standartlarından çalışma alanı standartlarının üçüncüsü, finansal tablolar hakkında vereceği denetim görüşüne mantıklı bir temel oluşturabilmesi için denetçinin yeterli miktarda ve uygun denetim kanıtı toplaması gerektiğini belirtmektedir.

Denetim kanıtının yeterliliği ve uygunluğu birbiriyle ilişkilidir. Yeterlilik, denetim kanıtının miktarının ölçütüdür. Uygunluk ise, denetim kanıtının kalitesinin ölçütüdür. Diğer bir ifadeyle uygunluk, denetçi görüşünün dayanağını oluşturan sonuçların desteklenmesi bakımından denetim kanıtının ihtiyaca uygunluğu ve güvenilirliğidir. Denetim kanıtının güvenilirliği, kanıtın kaynağı ile niteliğinden etkilenir ve kanıtın elde edildiği şartlara bağlıdır.

Denetim planı yapıldıktan, denetim konusu alanlara ayrılıp her alana ilişkin uygulanacak denetim işlemleri (prosedürleri, teknikleri) belirlendikten sonra, kanıtlar toplanmaya başlanır. Denetçiler elde edilen kanıtların değerlendirilmesi yoluyla denetimi yapılan işletmenin finansal tablolarının doğruluğu ve dürüstlüğü konusunda bir kanaate ulaşmaya çalışır.

Denetimde kanıt toplama teknikleri, denetim kanıtlarını elde etmede denetçinin kullanmış olduğu araçlar ve yöntemlerdir. Denetim teknikleri kendi içerisinde temel ve yardımcı teknikler olmak üzere on adettir. Bunlardan fiziksel inceleme, doğrulama ve belgelerin incelenmesi temel denetim tekniklerini ifade ederken, kayıt sürecinin izlenmesi, yeniden hesaplama, gözlem, ayrıntılı inceleme, soruşturma, hesaplar arasında ilişki kurma ve analitik inceleme ise yardımcı denetim tekniklerini ifade etmektedir.

Fiziki inceleme tekniği, fiziki kanıtların elde edilebilmesi için gerçekleştirilen bir dizi denetim faaliyetlerinden meydana gelen tekniktir. İşletmede fiziksel varlıkların tespit edilebilmesine yönelik olarak uygulanmaktadır.

Doğrulama tekniği, işletme dışındaki üçüncü kimselerden yazılı olarak işletme hakkında bizzat denetçi tarafından bilgi edinilmesi amacını taşıyan denetim tekniğidir.

Belgelerin incelenmesi tekniği, muhasebede yapılmış olan bir kaydın doğru olup olmadığını anlamak amacıyla, kaydın yapılmasına esas olan belge veya belgelerin yapılan muhasebe kayıtları ile karşılaştırılarak incelenmesi tekniğidir.

Kayıt sürecinin izlenmesi tekniği, muhasebede yapılmış olan bir kayıtların dayanağı olan belgelerin örnekleme yoluyla seçilerek ilgili kayıtların başlangıcından sonuna kadar adım adım izlenmesi tekniğidir.

Yeniden hesaplama tekniği, denetimi gerçekleştirilen işletmenin muhasebe kayıtlarında gösterilen aritmetik hesaplamaların doğrulunun hesaplanması yönünde tekrar yapılması tekniğidir.

Gözlem tekniği, denetçinin işletmede gerçekleştirilen işlemlerin yapılışı sırasında hazır bulunarak işlemin yetkiye dayalı, önceden belirlenmiş esas ve kurallara göre doğru olarak yapılıp yapılmadığının izlendiği tekniktir.

Ayrıntılı inceleme tekniği, işletmenin muhasebe sistemindeki bir kaydın ya da muhasebe kayıtlarındaki bir hesabın ya da muhasebe kayıtlarında oluşturulan finansal tabloların ayrıntılı olarak araştırılmasını amaçlayan tekniktir.

Soruşturma tekniği, denetçi tarafından denetimi yapılan işletmenin çalışanlarına yönelik olarak herhangi bir konu hakkında soru sorulması tekniğidir.

Hesaplar arasında ilişki kurma tekniği, aralarında ilişki bulunan hesaplara karşı uygulanan tekniktir.