Moda Yayılım Teorileri

Moda ve Sosyoloji İlişkisine Genel Bakış

İnsanların temel ihtiyaçlarından biri olan örtünme, başlangıçta tamamen fonksiyonel bir amaç taşırken daha sonra insan vücut formuna ve ergonomisine daha uygun hale gelerek giyinmeye ve süreç içinde de özellikle kapitalizmin sembolik ögelerinden biri olarak moda olgusunun da eşlik ettiği yeni bir boyuta taşınmıştır.

Moda, insanları etkisi altına alan sosyal bir olgudur.

Moda Kuramları

Modanın toplum tarafından kabulü farklı birtakım teoriler dâhilinde gerçekleşmektedir.

Tabana İnme Kuramı; öncülüğünü Veblen ve Simmel’in yaptığı bu kuram; yeni olanın öncelikle toplumun üst sosyoekonomik sınıflarında ortaya çıktığını, sonrasında ise alt sınıflar tarafından toplumsal konumlarını yükseltme arzusuyla benimsendiği görüşüne dayanmaktadır.

Kolektif Seçim Kuramı; Herbert Blumer tarafından ortaya konulmuş olan kolektif seçim kuramı, tabana inme ya da sınıf farklılığı kuramının eksiklikleri temelinde şekillendirilmiş bir kuramdır.

Kitle Pazarı Kuramı; Yeniliğin yayılması için genel bir çerçeve sağladı, moda yenilikçilerinin ve fikir liderlerinin özelliklerini ve moda trendlerini başlatma ve yaymadaki rolleri irdelenmiştir.

Alt Kültür Etkisi Kuramı; tabana inme kuramının tam tersine, alt toplumsal sınıfından başlayan moda akımlarının üst sınıflar tarafından da kabul görme prensibine sahiptir.

Modanın Yayılım Kanalları

Moda olanın yayılma süreci, bulunulan zamana, toplum davranışlarına, iletişim araçlarına, ticari anlayış gibi birçok faktöre göre şekillenmektedir.

Modanın yaşam döngüsü yenilik -giriş, yükselme -öncülük, doygunluk -genel kabul, düşüş ve eskime (demode) aşamalarından oluşmaktadır.

Modanın yaşam döngüsünde çeşitli yayılma kanalları bulunmaktadır.

Moda haftaları, markaların yılda iki defa kurgulanan ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış dönemi moda haftaları ile gelecek trendler kabulü ve yaygınlaşmasında önemli bir kanaldır.

Ünlüler ile modanın yaygınlaşması; moda olanın sanat, müzik, film ve televizyon, spor, kültür, eğitim, politika vb. alanlarda yer alan ünlüler ile ilişkilendirmesi, özellikle son yıllarda çok sık uygulanıyor olsa da lüks moda marka ve tasarımcıları tarafından uzun zamandır gerçekleştirilen bir etkinliktir.

Kitle iletişim araçları; geniş kitlelere ulaşılmasını ve iletişim kurulmasını sağlayan, televizyon, sinema, dergi, gazete, internet yayınları ve platformları gibi reklam, elektronik basım, sanal gösteriler, web sitelerinin yanı sıra sosyal medya fenomenleri, moda blogları, internet satışları gibi daha da çeşitlenen dijital platform modanın yayılma hızında göz ardı edilemez.

Modanın yayılma sürecini inceleyen araştırmacılar modada çok merkezli bir durumun hüküm sürdüğü belirtmektedir.

"Üretim araçları" ya da toplumdaki meslek yapısı ile ilişkileri ne olursa olsun, sosyoekonomik durum, yaş, alt kültür, etnik ve bölgesel kimlik açısından farklılık gösteren çeşitli gruplar çoğu zaman kendilerine özgü modaları benimsemekte, sık sık da kendi modalarını kendileri yaratmaktadır.