Temel İktisadi Kavramlar

İktisadın Tanımı

İktisat, kıt kaynaklarla sınırsız olan insan ihtiyaçlarının idare edilmesini inceleyen sosyal bir bilim dalıdır. Bu tanımda iki temel kavram dikkat çekmektedir. Bunlar; ihtiyaçlar ve kaynaklardır.

Temel İktisadi Kavramlar

İhtiyaç: İhtiyaç, karşılandığında haz ve mutluluk ve karşılanmadığında ise acı ve mutsuzluk veren bir duygudur. İhtiyaçlar, fizyolojik, sosyolojik ve psikolojik nitelikte olabilir.

Kıtlık ve Seçim: Kıtlık, herhangi bir mal veya hizmete olan isteğin, o mal veya hizmeti üretebilme olanağını aşması halinde ortaya çıkar. İktisadın tanımında ihtiyaçların sınırsız ve kaynakların ise sınırlı olduğu ifade edilmişti.

Fırsat maliyeti: Kıtlığın doğal sonucu seçim yapmaktır. Yapılan her seçimin ise bir fırsat maliyeti bulunmaktadır. Herhangi bir mal veya hizmeti üretmenin fırsat maliyeti, üretiminden vazgeçilen diğer mal veya hizmetin değeri veya miktarıdır. Fırsat maliyeti sadece üretimde söz konusu değildir. Hayatın hemen her alanında fırsat maliyeti vardır.

Üretim imkanları eğrisi: Üretim imkanları eğrisi, belirli bir dönemde üretim faktörlerinin miktarı, verimlilikleri ve teknoloji sabitken, herhangi bir ülkenin iki maldan üretebileceği alternatif ve uygun bileşimleri gösteren eğridir. Üretim imkanları eğrisine, üretim olanakları eğrisi ve dönüşüm eğrisi de denilmektedir. Üretim imkanları eğrisi ülkenin üretebileceği ve üretemeyeceği mal bileşimlerini gösteren bir sınırdır.

Tüketim: Tüketim, insanların mal veya hizmetleri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla satın alarak kullanmalarıdır. Tüketim amacıyla kullanılan mallar hanehalkı veya devlet tarafından satın alınabilir. Bu amaçla satın alınan tüketim malları, dayanıklı ve dayanıksız mallar olmak üzere ikiye ayrılır.

Üretim: Üretim, üretim faktörlerini bir araya getirerek mal veya hizmet oluşturmaktır. Üretim sadece mal meydana getirmek şeklinde sınırlandırılamaz. Hizmet oluşturmak da üretim kapsamına girmektedir. Ayrıca üretim, bir mal veya hizmetin faydasının arttırılmasıdır.

Ceteris Paribus: Ceteris paribus, diğer şeylerin sabit olduğunu ifade etmektedir. Herhangi bir iktisadi modelde bir değişkeni birden fazla değişken etkilemektedir. Söz konusu değişkeni etkileyen tüm değişkenlerin etkisini ölçmek mümkün değildir. Bu yüzden, o değişkeni etkileyen değişkenlerden sadece bir tanesinin etkisi diğer değişkenler sabit tutularak incelenmektedir.

İktisadi Karar Birimleri: İktisadi sistemlerde faaliyet gösteren çok sayıda karar birimi bulunmaktadır. Bu karar birimleri, sistematik bir biçimde incelenmesi için dört gruba ayrılmaktadır. İktisadi karar birimleri, hane halkları, üreticiler, devlet ve dış alemden oluşmaktadır.

Marjinal Analiz: Marjinal analiz, herhangi bir değişkenin değişmesi halinde diğer değişkende nasıl bir değişim olacağının araştırılmasıdır.

Genel Denge, Kısmi Denge Analizi, Statik, Mukayeseli Statik ve Dinamik Analiz: Genel denge analizi, herhangi bir mal veya hizmetin talep ve arzını etkileyen tüm faktörler dikkate alınarak yapılan analizdir. Kısmi denge analizi, ceteris paribus varsayımı altında sınırlı sayıdaki değişkenler arasındaki ilişkiler dikkate alınarak yapılan analizdir. Statik analiz, iktisadi olayların açıklanmasında belirli bir andaki durumu ortaya koyar. Mukayeseli statik analiz, statik analize göre incelenen birkaç denge durumunun karşılaştırılmasını ifade eder. Dinamik analiz, iktisadi olayların zaman içindeki değişimini incelemektedir.

İktisatçılar Tarafından İncelenen Temel Problemler

İktisatçılar bir ekonominin karşı karşıya olduğu üç temel sorunun cevabını aramaktadırlar. Bu sorunlar hangi mal veya hizmetin ne kadar üretileceği, hangi metotlarla üretileceği ve toplumdaki fertler arasında bu mal veya hizmetlerin nasıl dağıtılacağı sorularıdır.

Mikro İktisat: Mikro iktisat, bireysel ünitelerin ekonomik davranışlarını inceleyen iktisadın bir alt koludur. Mikro iktisat, bireysel tüketici, üretici ve faktör sahiplerinin iktisadi davranışlarını incelemektedir.

Makro İktisat: Makro iktisat, toplulaştırılmış ünitelerin iktisadi davranışlarını inceleyen iktisadın bir alt dalıdır. Makro iktisatta piyasaların tamamını oluşturan ulusal ekonomi incelenir.

Pozitif İktisat: Pozitif iktisat, ekonomi ile ilgili olan konularda "nedir?" sorusuna cevap aramakta olup değer yargılarından uzak ve objektif bir yaklaşım benimsemektedir.

Normatif İktisat: Normatif iktisat, ekonomiye dair konuları incelerken "ne olmalı?" sorusuna cevap aramakta olup değer yargılarını dikkate almakta ve sübjektif bir yaklaşım kabul etmektedir.